TAHRAN’A İLK DEFA DİL EĞİTİMİ İÇİN GİDECEK TALEBELERE TAVSİYELER | İlim ve Medeniyet

Tahran’a (İran) İlk Defa Dil Eğitimi İçin Gidecek Talebelere Tavsiyeler[*]

İran, yüzlerce yıllık komşuluğumuz olan, Büyük Selçuklu Devleti, İlhanlılar, Timurlu İmparatorluğu başta olmak üzere önemli devletlerin hüküm sürdüğü bir coğrafyadadır. Kuzeyinde Hazar Denizi, güneyinde Basra Körfezi, doğuda Türkmenistan, batıda Türkiye ve Irak’la sınırları çevrilidir. Halil İnalcık, “Komşularımızın ve onlarla ilişkilerimizin tarihini yazmadıkça, Türk Tarihini yazamayız” sözleriyle komşu devletlerin tarihine ve diline hâkim olmanın önemine sıklıkla vurgu yapmıştır. Bu minvalde, Türk tarihine doğrudan ve dolaylı olarak etki eden iki devlet, günümüzde de iktidarlarını sürdüren Rusya Federasyonu ve İran İslam Cumhuriyeti’dir. Bu yazı, 2024 yılı itibarıyla edindiğim gözlemler doğrultusunda kaleme alınmış, İran’a ilk kez gidecekler için tavsiyeler içermektedir. Yazının zamanla güncelliğini yitirme ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır[2].

Yukarıda da belirtildiği üzere bu yazının amacı, ilk defa gidecek öğrenciler için bir rehber oluşturmaktır. Türk akademisinde İran coğrafyası üzerine çalışan akademisyenler için bu bilgiler “tereciye tere satmak” gibi olabilir. Kemalâtın bende olduğunu iddia edecek kadar idraksiz değilim. Ancak, İran’ın Türkistan coğrafyasıyla olan komşuluğu sebebiyle Batılı devletlerin Tahran konsolosluk raporlarında bölgeye dair yazdıklarıyla karşılaşmam, Farsça ve İran’a olan ilgimin artmasına sebep olan etkenlerdendir. Batı dünyasından akademisyen ve talebelerin sıklıkla gittiği coğrafyaya Türk akademisinin temsilcilerinin gitmemesi kabul edilemez.

Tahran’a gittiğiniz zaman Türkiye’den geldiğinizi fark eden İran Türkleri sizlere yakınlığını hissettirecektir. Yol arkadaşlığından memnuniyet duyduğum Dr. Muhammed Asadi’nin Türkiye’den çok fazla gelen olmadığını söylemesi üzerine, İran’ın tehlikeli olduğu algısının yaygın olduğunu söylemiştim. Asadi’nin sorusu karşısında afalladığımı söylemem yanlış olmaz sanırım.

• Paşa geldi. Niye? Onlar, Paşa’nın torunu değil mi?
• Hangi Paşa? Nuri Paşa mı diye sordum.
• Babam hep söylerdi dedi.

Akşam üstü tekrar karşılaştığımız zaman: “Nuri ve Enver Paşa” imiş. Öğrendim dedi. Nuri Killigil ve Enver Paşa’ların Türk dünyasındaki anlamını böyle tecrübe etmeyi ummuyordum.

• İran Seyahati öncesi yapılması gerekenler

İran’a gitmeden evvel, Farsça seviyenizi belirli bir aşamaya kadar getirmeniz daha hızlı aşama kaydetmeniz açısından oldukça değerli olacaktır. Bu konuda Ozan Dur’un yazısı kıymetli bilgiler ve öneriler içermektedir[3]. Sosyal medya platformunda tanıdığım Kadir Demir, dijital sahaflık derecesinde Farsça eğitimine dair müfit bilgiler aktarmaktadır[4]. Sosyal medya platformlarında faydalı eğitim videoları takip edilerek belirli bir seviyeye kadar ulaşmak mümkün[5].

Üniversitelere mesaj atmanız halinde sizden soarg.kod almanız talep edilebilir. Bu minvalde ilk olarak soarg.ir internet sitesinden online başvuru yapmanız istenecektir[6]. İstenen belgeler İngilizce olarak sisteme yüklenmelidir. CV, en son mezun olduğunuz derece, (lisans veya yüksek lisans) pasaportunuz (pasaport geçerlilik tarihine dikkat ediniz; Sistem hata verebilir), vesikalık fotoğraf istenen bilgiler arasındadır. Soarg kodu almanız banka ve diğer resmi işlemler için gerekli olacaktır.

İran’da haftanın ilk günü, Cumartesi’ye tekabül etmektedir. Hafta sonları resmi olarak Perşembe ve Cuma günüdür. Gidiş tarihinizi, resmi evrakların yetişmeme ihtimalini göz önünde bulundurarak çalışma günlerine göre organize edebilirsiniz. Havaalanından şehir merkezine ise taksi uygulaması olan snapp ile geçebilirsiniz. Tahran’da metro ve otobüs hatları ulaşım açısından tercih edilebilir.

Yanınızda bulundurmanız gereken temel ihtiyaçlardan birisi vesikalık fotoğraf. Üniversitede eğitim alma planınız varsa eğer öğrenci belgesi başta olmak üzere, diğer banka kartı için istenebilir. Eğer üniversitedeki spor salonu, yüzme havuzu gibi aktivitelerden yararlanmak isterseniz sağlık sigortası yapmanız istenir. Belgeler arasında fotoğraf yer almaktadır. Devlet daireleri sizden herhangi bir kayıt için en az iki tane fotoğraf isteyebilir. Bir diğer sorun ise telefon kaydının yapılması olabilir. 30 günden sonra tele İran hükümeti sizden kayıt için belirli bir ücret talep edecektir. Ücretin yanı sıra, kaybedeceğiniz vaktin önüne geçebilirsiniz. İran’a gelecek öğrenciler yanlarında iki telefon yanlarında bulundurabilir. Ya da bir ay sonra kayıt problemi olabilir.

Yanınızda taşımanız gereken miktar kadar dolar almanız yeterli olabilir. Tüm paranızı dolar ya da euro olarak getirmediğiniz takdirde, önce Türk Lirasından dolara, sonrasında tekrar İran riyaline (tomen) döndürmeniz maddi kayba yol açabilir. Halk arasında genellikle tomene göre hesaplamalar yapılmaktadır. 50000 Riyal: 5000 Tomene eşittir. Bir sıfırın atılması sonucunda gerçek değeri, Türk lirası değerine bölünecektir. Yanınızda TL götürüp, Ferdowsi meydanındaki dövizcilerden bozdurabilirsiniz. Muhtemelen oradaki İran Türklerinin Ziraat Bankasında bulunan hesaplarına para göndererek İran riyali alabilirsiniz.

Buradan gitmeden önce güvenlikli bir tercih olması adına X-VPN uygulamasını google play ve app store’dan indirebilirsiniz. Aylık ücreti yaklaşık 300 TL. Herkes VPN kullanıyor, telefoncularda belirli bir süreliğine de üyelik satın alabilirsiniz. Belirli bir gelire tekabül eden bir sektör oluşmuş durumda. Güvenlik sorunu yaşama ihtimaliniz bulunmaktadır.

Yanınızda, hastalıklar için ilaç götürmeniz gerekebilir. Yemekler baharatlı olduğundan midesi hassas olanlar yanlarında ilaç taşıyabilir. Eğer, Tahran’da dil eğitimi almak için gidecekseniz, Samed Behrengi’nin Püsküllü Deve adlı çocuk kitabında “Tahran’ın iki parçası vardır, ikisinin de özellikleri kendine göredir. Kuzey ve Güney. Kuzey temizdir. Ama Güney toz, duman, çamur ve pislik doludur…” şeklinde tasvir ettiği gibi rahatsız edici bir hava ile karşılaşabilirsiniz. Yanınızda ince maskeler götürmeniz gerekebilir.

• Gidiş ve eğitim süreci

İran’a seyahat etmek isteyen Türk vatandaşları 90 gün süreyle vizeden muaf tutulmaktadır. Havayolu ile seyahat etmek isterseniz pasaportunuza İran’a giriş-çıkış damgası vurulmamaktadır. Tahran’da dil eğitimi almak amacıyla 2 aylığına (Temmuz-Ağustos) Tarbiat Modares Üniversitesi’nde bulundum. TMU International Campus[7] ile iletişime geçerek Farsça dil eğitimi için kabul mektubu alabildim. Dersler İran’da 90 dakika olarak işlenmektedir. 30 dakika ara veriliyor. 2 ders aldığınız zaman 3 saat ders işlemiş oluyorsunuz. Dersler, yoğun bir şekilde hususi olarak işlendi. Derslerde gramer anlatımının yanı sıra konuşma ve dinleme çalışmaları da yoğunlukla yapılmaktadır. Derslerde Mina 1(۱ مينا ve Mina 2(۲ مينا) kitapları kullanılmıştır. Bunun dışında okumalar için ise Lezzet-i Handan 1 ve 2 kullanıldı. Ders süresi uzun olduğu için ders hocası ile videoları da sıklıkla izleme şansımız oldu. Böylece dinleme ve konuşmaya yönelik eksikliklerin de hızlı giderildiğini söyleyebilirim. Sömestr içerisinde eğitim almanız halinde Tahran içerisinde yabancı öğrencilere yönelik günlük gezilerin de planlandığı bilgisi verildi. Üniversitenin gerekli birimi ile iletişime geçmeniz halinde yardımcı olunacağını düşünüyorum[8]. Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, Farsça eğitimi alacağınız kurum ya da öğretmenden ders programının daha yoğun bir şekilde planlanmasını talep etmenizdir. Çünkü İran’da dini tatiller, sıcaklık ve hava kirliliği gibi sebeplerle eğitimde aksamalar yaşanabilir.

Tahran, İnkılap meydanındaki modern kitapçıların yanı sıra, sahafları ile de oldukça meşhurdur. Buradan çalışma konunuza dair kitapları Türkiye’ye göre daha ucuz bulabilirsiniz. Sinema ve tiyatro aktiviteleri için Tahran’da çeşitli seçenekleri de elde etmeniz mümkün. Böylece şehirdeki kültürel aktivitelerle Farsça seviyenizi de kısa sürede ilerletmeniz olası[9]. Tahran Milli Kütüphanesi ve Arşivine de kayıt sürecinizde Türkiye’den yanınızda öğrenci belgesi ve araştırma konunuza dair İngilizce bir yazı bulundurmanız kabul sürecinizi kolaylaştıracaktır. Burada kayıt sırasında sizden fotoğraf istenmeyecektir. Kütüphane merkezi sizin fotoğrafınızı kayıt bürosunda çekecektir[10]. Burada günlük 1 saat internet kullanım hakkınız bulunmaktadır. Bilgisayar merkezinde çalışmalarınızı yürütmeniz sağlanmaktadır. Üniversitelerde öğrenciler, haftalık 2 GB kullanım hakkına sahiptir. Ayrıca kütüphanelerde erkeklere ve kadınlara mahsus çalışma salonları da mevcut. Üniversite kütüphanesinde kadınlara ait salona girdiğimde yaşanan karmaşa hala gözümün önünde. Bu konuda dikkatli olmanızı öneririm.

Tahran merkezli olarak eğitim alabileceğiniz diğer üniversiteler ise, Tahran Üniversitesi’dir. Burada Dehhoda Enstitüsü[11], Şehit Beheşti Üniversitesi, Allame Tabatabai Üniversitesinin yabancılar için Farsça kursları vardır. Öte yandan özel kurslar da mevcuttur. En önemlisi 2012’de faaliyetlerine başlayan Saadi Foundation[12]. Türkiye’de şubesi bulunan kurumun yüz yüze ve online kursları da mevcuttur. Özel bir kursta eğitimine başlayan arkadaşım A-1/A2 seviyesinde 48 saatlik ders almaktadır[13]. Özel kurs almak için Tahran’da bulunan 40 saatlik eğitim için başka bir ücreti ödeyen arkadaşım da diğer bir seçenek olarak görülmüştür[14]. Aynı eğitimi 40 saatte tamamlayan üniversite eğitimleri varken, “Cambridge International Course” diğer bir özel kurs ise 30 saat dersle tamamlama teklifi sunmaktadır. İran’da Tahran’ın başkent olması ve kalabalık olması nedeniyle görece pahalıdır. Bunun dışında Meşhed Firdevsi Üniversitesi, Kazvin Uluslararası İmam Humeyni Üniversitesi, Şiraz Üniversitesi gibi diğer şehirlerdeki üniversitelerde de eğitim alınabilir.

• Konaklama

Tahran’a gitmeden önce yurtlar araştırılabilir[15]. Eğer üniversiteden davet alarak giderseniz size kalacak yurtta sağlanması yüksek ihtimallerdendir. Özel yurtta kalmak isterseniz kalmış olduğum yurtta, tek kişilik, iki kişilik, dört ve altı kişilik odalar bulunmaktadır. Tahran’daki üniversitelere yakın merkezi bir noktada bulunmaktadır. Günlük hayatta dikkat edilmesi gerekenler arasında, nakit para taşınmaması güvenlik açısından bir sorunla karşılaşmamanızı sağlayabilir. Kaldırımda yürürken telefonunuzu kullanmamanızı da tavsiye edebilirim. Şehirde çok fazla motorlu taşıtlar kullanıldığı için telefonunuzu kaybetme riskiyle karşılaşmanız olasıdır. Kamusal alanlarda fotoğraf çekerken dikkatli olunmalı. Mümkünse, devlet daireleri ve resmi görevlilerin fotoğraflarını çekmemenizi tavsiye edebilirim. Son olarak İran’da taaruf (تعارف taarof) kültürü, günlük hayatta karşılaşacağınız ve bazen şaşıracağınız bir gelenek olabilir. Bu konuda yeteri kadar bilgi sahibi olmadan İran’a seyahat etmemenizi tavsiye edebilirim. Tahran, zıtlıklar şehri (شهر تضادها) ifadesini modernite-gelenek, zenginlik ve yoksulluk, eski ile yeni arasında sıkışmış çarpıklıkları da barındır. Farklı sosyal, kültürel ve mimari unsurları gözleyeceğiniz bir şehirde eğitim alacağınızı ifade etmek yanlış olmayacaktır.

---

Dr. Mehmet Önder Duran

EKLER

• Yüksek Lisans ve Doktora araştırmaları için İran Milli Eğitim Bakanlığı soarg başvuru sayfası

• Soarg başvuru sayfası

Dipnotlar

[*] Dr. Mehmet Önder Duran, Uşak Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Tarih Bölümü, Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı. E-mail: [email protected]/[email protected]

[2] Bu konuda fikirlerini paylaşan ve destekleyen Dr. Cihan Oruç’a teşekkür ediyorum.

[3] https://www.ilimvemedeniyet.com/turkiyede-ve-dunyadaki-farsca-egitimi-veren-yerler.html.  Ozan Dur’un X (Twitter) hesabı ve Ortadoğu dillerine dair yazıları ilgilisi için muhtevasıyla önemli bilgiler içermektedir.

[4] Kadir Demir’in X  (Twitter) hesabında Farsça’ya dair paylaşımlarını takip edebilirsiniz. @cilginfarsci

[5] Prof. Dr. Necdet Tosun’un ve Klasik Düşünce Okulu youtube kanalları Türkçe anlatım yapması açısından olukça faydalı. İngilizce seviyesi iyi derecede olanlar için ise Talk Like a Persian, Persian Language Online, Persian Fairy Tales vs. gibi kanallar tercih edilebilir.

[6] http://old.saorg.ir:8081

[7] https://int.modares.ac.ir/int/persian-language

[8] Bu süreçte, Yaşar Ertaş ve Paşa Kazimenazhad’ın yardımları olmasaydı, oldukça zorlu ve sabır gerektiren bu süreci tek başına yönetmem mümkün olmayabilirdi. Kendilerine minnettarım. Diğer öğrencilere yardımcı olmak amacıyla, Tarbiat Modares Üniversitesi, Uluslararası Kampüsü Merkezinin mailini paylaşmak istiyorum: [email protected]

[9] https://www.tiwall.com/

[10] https://www.nlai.ir/

[11] Enstitüde, A1-C2 arası 8 kur 2024 Eylül ayı itibariyle yaklaşık 45 bin TL civarındadır.

[12] https://saadifoundation.ir/fa

[13] Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Tarih Bölümü Yüksek Lisans öğrencisi Abdurrahim Şahin, Farsça eğitiminin yanı sıra akademik çalışmalarına da devam etmektedir.

[14] Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesinde Doktora eğitimine devam eden Semra Kızılarslan, Farsça eğitiminin yanı sıra, akademik ve süreli yayınlardaki editörlük, çeviri, yazılarına da devam etmektedir.

[15] www.pansiona.ir