KİTAP DEĞERLENDİRMESİ: SAVAŞ SANATI-SUN TZU (SUN Zİ) | İlim ve Medeniyet

Ona göre savaşı hakkıyla sevk ve idare etmesini bilen kişiler, ahlaki kurallara ve disipline bağlı kalır, böylece zafer ve/veya yenilginin kaderini tayin eder.

İnsanlık tarihinin en eski eserlerinden biri olan Savaş Sanatı eserinin, Sun Tzu (sun zi) tarafından milattan önce 6. yüzyılın ortalarında yazıldığı düşünülmektedir. Eserin Sun Tzu ya ait olup olmadığı tam olarak kanıtlanamamıştır. Eserde genel olarak Çin geçmişindeki beyliklerin savaşlarına (mö. 403-mö 221) ve bu savaşlarda bir komutanın takınması gereken tavır ve uygulaması gereken taktiklere yer verilmiştir. Eser; Sİ MA QİAN ın ‘Tarihçinin Kayıtları’ adlı esrinde, Sun Tzu ile dönemin Han Hanedanı Hükümdarı He Lu arasında geçen bir deneme diyaloğu ile iyi bir komutanın takınması gereken tavrı ortaya koyarak başlar.

Yapısı itibariyle 13 bölümden ve yaklaşık olarak 2700 Çince ‘im’den oluşan eser, daha önce yıllarca Çin ve Japonya’da örnek alınmış ve bu coğrafyanın bitmek bilmeyen savaşlarında komutanlarca rehber edinilmiştir. Yapıtın bölümleri, bir komutanın alabileceği önlemi ve uygulayacağı sistemi anlamamıza yardımcı olur. Yapıt 13 bölümden oluşur ve bu bölümler ise; hesaplama, savaş, taktik saldırı, konuşlanış, vaziyet, zayıflık-güçlülük, hareket, orduyu harekete geçirme, dokuz değişken ( bin bir olasılık), arazi, dokuz arazi, ateşle saldır, casus kullanma olarak yapıtta önümüze çıkar.

Aynı isimle aynı maksada hizmet eden bir eseri de Machiavelli yazmıştır. Ancak burada ele alınan Sun Tzu’nun eseri; bir komutanın bir savaşta hesaba katması gereken ve savaşın sonucu açısından çok önem kesbeden hesaplamalarla başlamıştır. Bir komutan, savaş için ‘olmazsa olmaz’ beş genel kural olan; yol, gök, yer, komutan ve kural hesaplamalarını yaparsa asıl neticeyi önceden belirlemiş olur. Eserin genelinde bir komutanın sahip olması gereken özellikleri sıralayan Sun Tzu, savaşın nihai belirleyicisinin komutanın sahip olduğu yönetme yeteneği olduğunu söyler . Ordunun savaşa nerede ve hangi şartlarda gireceğine de değinen Sun Tzu, asıl maharetin; savaşta düşmanın kaynaklarıyla geçinmekte olduğunu söyler.  Bu nedenle ‘savaştan anlayan bir komutan halkın hayatını elinde tutan, bir ülkenin selametini tayin eden kişi demektir‘ der.

Savaş halinde hükümdar -komutan- halk ilişkisinin ülkenin asıl gücünü belirttiğine değinen yazar, aradaki bağın güçlü olması durumunda baştaki komutan düşmanı savaşmadan ele geçirebilir. Taktik saldırı tekniği ile düşmanını tanımak ve mümkünse savaşmadan ele geçirmek bir komutanda olması gereken maharetlerin başında gelmelidir. Ayrıca savaştığın ülkeyi sağlam ele geçirmenin önemine değinerek; herhangi bir savaş stratejisinde maharet; öncelikli bir ülkeyi sağlam ele geçirmektir, yıpranmış bir ülke daha az yeğlenir der. Bu nedenle Sun Tzu’ya göre yüz savaşta yüz zafer kazanmak en mükemmeli değildir. En iyisi savaşmadan boyun eğdirmektir.

Sun Tzu’ya göre savaşta ordunun duruş ve konuşlanışı savaş sonucun nihai belirleyicilerinden biridir. Güçlü isen saldır, zayıf isen savunmasını bil mantığı ile hareket edilmelidir. Yazar; her zaman saldıran tarafın güçlü olmadığını, baştakinin bilinçsiz bir hareketiyle saldırı anında dahi saldıran tarafın yenik duruma geçebileceğini söyler. Ayrıca yüzbinlerce yıl önceden ahlak kurallarının savaşta yeri olduğunu söylemiştir Sun Tzu. Ona göre savaşı hakkıyla sevk ve idare etmesini bilen kişiler, ahlaki kurallara ve disipline bağlı kalır, böylece zafer ve/veya yenilginin kaderini tayin eder.

Bir savaşta önemli olan sayının azlığı veya çokluğu değildir, asıl önemli olan savaş sanatına uygun hareket etmektir. Bir savaşta olması gereken; karşı tarafın zayıf noktalarını bulabilmek ve ona göre hareket etmektir. Zafer koşullarını sağlamak için karşı tarafı tahrik etmeli, çıkış yolları gözetlenmeli, düşmanın hareketlerinden zayıf noktaları ve savaş gücü hesaplanmalıdır. Savaş hali durağan değil sürekli hareketli olmayı gerektirir. Belli başlı yöntemlerin dışında yeni yollar keşfedilmelidir yani nasıl ki suyun sabit bir şekli yoktur, su nasıl ki yerin şekline uyarak aşağı doğru akarsa, savaş da düşmanın durumuna göre zaferi tayin eder. “Değişen koşullara ayak uydurarak, düşmanın değişen hareketlerine rağmen muzaffer olana ise akıllı komutan denir“ der.

Geçmişte bugünün kaderini tayin eden ittifakları görmüş gibidir Sun Tzu. İttifak edilecek olan kişiyi iyi tanımadan harekete geçilmemesi gerektiğini belirtir, bu yüzden arazi koşulları dahil savaşla ilgili her şey iyi hesaplanmalıdır diyerek savaş durumunda rasyonel hareket edilmesini kural haline getirir. Savaşın yeri ve zamanının önemine de değinen Sun Tzu; ordunun saldırı ve savunma anının moralle birebir ilişkisi olduğunu söyleyerek; senin ordun şevkli ve moralli iken, düşman yorgun ve moralsiz iken saldır’ taktiğini kullanır. Bununla birlikte askeri harekat yönteminde bazı tavsiye nitelikli kurallar öne çıkar: Düşmana yamaç yukarı saldırma, yamaçtan aşağı gelen düşmanın önünde durma, kaçıyormuş gibi yapan düşmanı kovalama, düşmanın yemini yutma ve düşmanı kuşattığında ona kaçabileceği bir alan bırak, harekete geçmeden önce hesabını iyi yap, hızın rüzgar gibi, yavaşlığın orman gibi olmalı, işte bunlar savaş sanatıdır.

Sun Tzu ya göre eserdeki taktiklerin uygulanmasıyla zaferin kaçınılmaz olacağı açıktır. Dost-düşman mukayesesi yapan yapıt, en zor koşullarda dahi nasıl davranılması gerektiği hakkında önemli bilgilerde donatılmıştır.

Aydın GÜVEN