AVRUPA BİRLİĞİ NASIL ÇALIŞIR: KURUMSAL YAPISI VE TEMEL ORGANLAR

Yusuf Taner KILAVUZ

8 sene önce

Avrupa Birliği, amaçlarını ve değerlerini gerçekleştirip geliştirecek ve Birliğin, vatandaşlarının ve üye devletlerin çıkarlarına hizmet edecek tek bir kurumsal çerçeveye sahiptir. Avrupa Birliği Antlaşması’nın 13. maddesi uyarınca Birlik kurumları:

AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYONU’NUN GÖREVLERİ

Bir bütün olarak AB’nin çıkarlarını temsil eder ve destekler.
Yeni AB yasaları için öneriler tasarlar ve bunları Avrupa Parlamentosu’na ve Konsey’e sunar.
AB’nin yürütme koludur; yani Parlamento’nun ve Konsey’in kararlarının uygulanmasından sorumludur. Bu, politikaların uygulanması, programların yürütülmesi ve fonların harcanması gibi günlük işlerin idaresi demektir.
Komisyon, politikalarını açıklamak ve savunmak için Parlamento’nun bütün toplantılarına katılır.
Parlamento üyeleri tarafından yazılı ve sözlü olarak yöneltilen sorulara da cevap verir.
Yürütme göreviyle donatılan Komisyon, antlaşmalarda da belirtilen taşımacılık, sosyal politikalar, çevre, tarım, enerji, bölgesel gelişme, ticari ilişkiler gibi alanlarda öneriler getirir.
Yetki ikamesi prensibine dayanarak, Komisyon belli bir ülke, bölge veya sektörün değil; genel olarak Avrupa Birliği ve vatandaşlarının çıkarlarını korumakla yükümlüdür.
Mevzuat önerileri hazırlar, Parlamento ve Konsey’e sunar;
Birliğin yürütme organı olarak, AB Müktesebatını ve Parlamento ve Konsey tarafından hazırlanan bütçe ve programları uygulamakla yükümlüdür;
Topluluk antlaşmalarının koruyucusudur ve Adalet Divanı ile birlikte, topluluk hukukunun doğru uygulanmasını sağlar;
Uluslararası platformda ve uluslararası antlaşmaların müzakerelerinde özellikle ticaret ve işbirliği alanlarında Birliği temsil eder.

KOMİSYONUN YAPISI

Komisyon’un günlük işler, idari memurlar, uzmanlar, tercümanlar, mütercimler, ve sekretarya personeli tarafından yürütülür.
Komisyon Üyeleri, Birliğin ortak çıkarları için çalışmayı taahhüt ederler ve kendi hükümetlerinden talimat almazlar.
Komisyon’da esas olarak Brüksel’de görev yapan genel sekreterlik, hukuk servisi, Eurosat İstatistik Servisi ve benzeri 16,000 civarında idari personel de bulunmaktadır.
Komisyonda çeşitli konulara bakan Genel Müdürler mevcuttur ve bu Genel Müdürlerin her biri bir Komisyon üyesine bağlıdır.

BAŞKANIN GÖREVLERİ

Onayıyla diğer Komisyon üyeleri seçilir (Amsterdam Antlaşması, 1997).
Portfolyoları dağıtır.
Diğer kurumlarla ve ulus devletlerle ilişkilerde Komisyon’u temsil eder.
Siyasi kılavuzdur. Gündem belirler.

KOMİSYON ÜYELERİ

Her birinin AB’nin politikalarını temsil eden portfolyoları vardır.
Her komisyon üyesinin özel danışmanları/kabineleri vardır.

AVRUPA BİRLİĞİ PARLAMENTOSU’NUN GÖREVLERİ

Birçok politika alanında Konsey ile beraber Avrupa yasalarını onaylar.
AP’nin vatandaşlar tarafından doğrudan seçilmesi ve Avrupa yasalarının demokratik meşruluğunu garanti etmeye yardım eder.
AB kurumları üzerinde, özellikle de Komisyon üzerinde demokratik gözetim uygular.
Komisyoner adaylarını reddetme veya onaylama yetkisine ve bir bütün olarak Komisyon’u onaylamama hakkına sahiptir.
Konsey ile birlikte, AB bütçesi üzerinde yetkiye sahiptir ve böylece AB harcamalarına etki edebilir. Bu prosedürün sonunda bütün olarak bütçeyi kabul edebilir veya reddedebilir.

PARLAMENTONUN YAPISI

Seçimler her beş senede bir yapılmaktadır ve seçmen olarak kayıtlı her AB vatandaşı seçme hakkına sahiptir.
Parlamento, Birliğin yaklaşık 492 milyon vatandaşının demokratik isteklerini ifade etmekte ve diğer kurumlarla olan görüşmelerde onların çıkarlarını temsil etmektedir.
Avrupa Parlamentosu üyeleri, ulusal gruplar halinde değil, Avrupa genelinde var olan yedi politik grup halinde çalışmaktadırlar. Bu yelpazede parlamenterler, federalist yapıyı savunanlardan, Avrupa kuşkucularına (Eurosceptics) kadar Avrupa entegrasyonu ile ilgili tüm görüşleri temsil etmektedirler.
Parlamentonun üç çalışma yeri vardır: Brüksel (Belçika), Lüksemburg ve Strazburg (Fransa). Lüksemburg idari ofislere (Genel Sekreterlik) ev sahipliği yapar. “Genel Oturum” olarak bilinen bütün parlamenterlerin katıldığı toplantılar Strazburg’da ve bazen Brüksel’de yapılmaktadır. Komite toplantıları da Brüksel’de yapılır.

AVRUPA BİRLİĞİ KONSEYİ’NİN GÖREVLERİ

“ana karar alma mercii”

Üye devletleri temsil eder; AB’nin yasama koludur (bazı alanlarda da yürütme koludur).
Üye devletlerin genel ekonomi politikalarının koordinasyonunu sağlar.
Diğer ülkeler veya uluslararası örgütlerle uluslararası anlaşmalar imzalar.
Avrupa yasalarını onaylamak gibi birçok politika alanında Avrupa Parlamentosu’yla beraber çalışır.
Üye devletlerin genel ekonomik ve sosyal politikalarını koordine eder.
AB ve diğer ülkeler veya uluslararası organizasyonlar arasında uluslararası anlaşmalar yapar.
Avrupa Parlamentosu’yla beraber AB bütçesini onaylar.
Avrupa Konseyi tarafından temelleri konmuş olan AB’nin ortak dış ve güvenlik politikasını geliştirir.
Cezai konularda ulusal mahkemeler ve polis güçleri arasında iş birliğini koordine eder.

KONSEY KURUMLARI

Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi
Ekonomik ve Mali İşler Konseyi
Adalet ve İçişleri Konseyi
İstihdam, Sosyal Politika, Sağlık ve Tüketici Hakları Konseyi
Rekabet Konseyi
Ulaştırma, Telekomünikasyon ve Enerji Konseyi
Tarım ve Balıkçılık Konseyi
Çevre Konseyi
Eğitim, Gençlik ve Kültür Konseyi

KONSEYİN YAPISI

Konsey, üye devletleri temsil eder ve toplantılarına her Avrupa Birliği üyesi ulusal hükümetten bir bakan katılır.
Hangi bakanın hangi toplantıda hazır bulunacağı gündemdeki konulara bağlıdır. Örneğin Konsey çevre konularını tartışıyorsa toplantı her bir AB ülkesinin çevre bakanlarının katılımı ile yapılır ve ‘Çevre Konseyi’ olarak adlandırılır.
AB’nin dünyanın geri kalanı ile ilişkileri ‘Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyi’ tarafından yürütülür.
Senede dört seferden fazla olmamak üzere, üye devletlerin cumhurbaşkanları ve/veya başbakanları Avrupa Komisyonu Başkanı ile Avrupa Konseyi adı altında bir araya gelirler ve AB politikalarını belirlerler; daha düşük seviyede (örn. bakanlar tarafından) çözümlenemeyen konuları çözümlerler.
Her AB üyesi devlet, kendisini AB seviyesinde temsil edecek ve ulusal çıkarlarını koruyacak daimi bir grubu (‘temsilcilik’) Brüksel’de bulundurur. Her temsilciliğin başı temsilci ülkenin AB büyükelçisidir.
Büyükelçiler (‘Daimi Temsilci’ler) Daimi Temsilciler Meclisi (Coreper) olarak her hafta toplanırlar. Bu meclis, Özel Tarım Komitesi’nin ilgilendiği tarım konuları hariç, Konsey’in çalışmalarını hazırlar.

KONSEY BAŞKANLIK SİSTEMİ

AB üyesi her ülke, dönüşümlü olarak Konsey başkanlığını altı ay süresince üstlenir.
Toplantılara başkanlık eder.
Dış politikanın koordinasyonunu sağlar.

AVRUPA KONSEYİ’NİN GÖREVLERİ

AB’nin yapısal bir kurumu olmamakla birlikte, üye ülke devlet ve hükümet başkanlarından oluşur ve AB’nin orta ve uzun vadeli politikalarını belirler.
AB Bakanlar Konseyi’nde çözümlenemeyen ihtilafları tartışır.
Yol gösterici genel siyasi kuralları belirler.
Her toplantı (2 gün süren) sonunda Başkanlık Sonuç bildirisi yayımlar.

KONSEYİN YAPISI

AB Bakanlar Konseyi’nin dönem başkanlığını yürüten üye ülkenin devlet veya hükümet başkanının liderliğinde yılda en az 2 defa toplanır.
Toplantıya konsey dönem başkanlığını yürüten ülkenin başkan ya da başbakanı başkanlık yapa
Toplantılara Dışişleri Bakanları ve bir Komisyon üyesi de katılır.

AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVANI’NIN GÖREVLERİ

AB mevzuatının her üye devlette aynı şekilde yorumlanmasını ve uygulanmasını; böylece kanunların herkes için eşit olmasını sağlar.
AB üye devletlerinin ve kurumlarının yasaların gerektirdiklerini yapmalarını sağlar.
AB üye devletleri, kurumları, şirketler ve bireyler arasındaki yasal sorunları, çözme yetkisi vardır.
Adalet Divanı’na bağlı İlk Derece Mahkemesi ile rekabet hukuku ile ilgili belli tip davalarda karar verme sorumluluğuna sahiptir.
Divan, kendisine gelen davalarda hukuki kararlar verir.

DİVANIN YAPISI

Divan üye devlet başına bir hakimden oluşur. Böylece AB’nin 27 ulusal yasal sistemi de temsil edilmiş olur.
Divan, çoğu zaman yalnız 13 hakimden oluşan ‘Büyük Heyet’ (Grand Chamber) olarak ya da beş ya da üç hakimden oluşan bir heyet olarak toplanır.
Divan, davalarda gerekçeli fikirleri temsil etmekle görevli olan sekiz ‘kanun sözcüsü’ tarafından desteklenir. Kanun sözcüleri bu görevlerini kamuya açık ve tarafsız olarak yerine getirmek zorundadırlar.
Adalet Divanı ve Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi’nin meslektaş hakimleri tarafından yenilenebilir üç yıllık bir dönem hizmet için seçilmiş birer başkanları vardır.
Yunanlı Vassilios Skouris, 2003’te Adalet Divanı Başkanlığına seçilmiştir. Danimarkalı Bo Vesterdorf da Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi başkanıdır.

AVRUPA BİRLİĞİ SAYIŞTAYI’NIN GÖREVLERİ

Vergi mükelleflerinden gelen AB fonlarının doğru toplandığını ve hedeflenen amaç için kanunlara uygun ve ekonomik olarak harcanıp harcanmadığını kontrol eder.
AB fonlarını idare eden herhangi bir kişi ya da kuruluşu denetleme hakkına sahiptir.
AB bütçesinin doğru uygulanıp uygulanmadığını kontrol eder; finansal idarenin doğruluğunu sağlar; böylece, AB sisteminin verimli ve şeffaf işlemesine yardım eder.
Görevlerini yerine getirmek için, AB gelir veya giderleri ile ilgili çalışan herhangi bir organizasyonun ya da kişinin çalışmalarını soruşturur. Çoğu zaman yerinde kontroller de yapar. Sayıştay’ın bulguları, raporlar haline getirilir ve böylece herhangi bir problem, Komisyon’un ve AB üye hükümetlerinin dikkatine sunulmuş olur.
Bir önceki yılın denetleme raporlarını her yıl düzenli olarak Avrupa Parlamentosu’na ve Konseyi’ne sunar.
AB finansal mevzuatı ve AB’nin yolsuzlukla mücadele eylemleri konularındaki teklifler hakkında fikrini sunar.

SAYIŞTAYIN YAPISI

Denetmenler, ‘denetleme gruplarına’ ayrılır ve bu gruplar Sayıştay’ın haklarında kararlar aldığı teklif raporlarını hazırlar.
Denetmenler, AB kurumlarına, üye devletlere ve AB’den yardım alan ülkelere sık sık teftiş ziyaretleri düzenler.
Sayıştay’ın kendi başına yasal gücü yoktur. Eğer denetmenler bir yolsuzluk veya düzensizlik tespit ederlerse Avrupa Sahtekarlıkla Mücadele Bürosu OLAF‘ı haberdar ederler.

YUSUF TANER KILAVUZ