Fatih ÖZKARTALANAYASA kısaca devletin yönetim biçimini, temel yapısını, işleyişini, devletin yasama,yürütme ve yargı erklerini düzenleyen, vatandaşların haklarını ve görevlerini düzenleyen temel kanunlardır.
Dünya üzerinde bir çok devletin bir anayasası bulunmaktadır. Kimi devletlerde anayasa yetkili kurumların toplanmasıyla oluşturulmuş ve yazılı bir belge haline getirilmiştir. Kimi devletlerde ise sürekli uygulamalar sonucunda anayasalar meydana gelmiştir.
İngiltere’nin, diğer adıyla Birleşik Krallık‘ın, yazılı olmayan bir anayasası olmadığı üzerinde oluşmuş olan ifade günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır. İngiliz sistemine baktığımızda bu ifadenin yanıltıcı bir ifade olduğu açıkça görülmektedir. İngiliz anayasası aslında birçok belgeden oluşmaktadır. Parlamentoda bulunan Lordlar ve Avam Kamarasından Kraliçenin görev ve yetkilerine, Kabineden yargı mahkemelerine devletin temel organlarının işleyişinin düzenlendiği birçok belge mevcuttur.
İngilizlerin günümüzdeki anlamda bir anayasaya sahip olmayışının nedeni köklü tarihinde yatmaktadır. Günümüz parlamenter sisteminin ilk nüvelerinin atıldığı Birleşik Krallık köklü bir tarihe sahiptir. Kralın yetkilerinin sınırlandırıldığı 1215 yılında yapılan Magna Carta‘dan, 1949 tarihli parlamentoda Lordların yetkilerinin sınırlandığı Parlamento Yasalarına (Act of Parliament) kadar birçok defa anayasal öneme sahip kanunlar oluşagelmiştir. Birleşik Krallık Anayasası günümüz parlamenter sistemlerin aksine tek bir belge halinde değil parça parça oluşturulmuştur. Bu açıdan Birleşik Krallık’ın dünyada istisnai yeri bulunmaktadır.
Birleşik Krallık’ın asırlardır oluşmuş olan güçlü bir yapısı bulunmaktadır. Büyük mücadeleler neticesinde monarşi karşısında kazanılmış olan haklar eklenerek devam etmiş ve dünyada model bir yapı olmuştur. Bu yapının oluşmasında uygulanagelen davranışlar ve uygulamalar her ne kadar eski olsa da çağın gereksinimlerine ayak uydurabilmek adına değişime uğrayabilmektedir. Geçmişten bu yana Parlamento Yasası (Parliament Act), İnsan Hakları Beyannamesi (Human Right Act), Lordlar Kamarası Yasası (House of Lords Act) gibi birçok teamüli yasalar değişime uğrayabilmektedir. Yargı erkini elinde bulunduran parlamentoda Avam Kamarası veya Lordlar Kamarasında parlamento üyelerinin verecekleri tasarılarla anayasal değişiklikler mümkündür.
Fatih ÖZKARTAL
BİRLEŞİK KRALLIK: ANAHTAR KURUMLAR
THE UNITED KINGDOM OF GREAT BRITAIN: KEY INSTITUTIONS
