2019 TİKA Tecrübe Paylaşımı Programı kapsamında Çad ülkesi grubunda yer aldım. Türkiye’nin her ilinden, farklı üniversitelerden öğrencilerin katıldığı bu programda birçok vakıf proje ortağı olarak yer aldı. Uluslararası Genç Derneği de projenin büyük paydaşlarından biri oldu ve çalışmalara destek verdi. Üniversite öğrencilerinin küresel gönüllülük bilinci kazanmasını amaçlayan bu program ile 35 ülkeye 500’den fazla öğrenci tecrübe elde etmek, evrensel bir bakış açısı kazanmak üzere gönderildi.

2019 Tecrübe Paylaşım Programı'nın tanıtım töreni Haziran ayında İstanbul'da programa katılan tüm öğrenciler ile bir araya gelinmişti. Bu programda hem Uluslararası Genç Derneği bünyesinde, hem de diğer vakıflarımızdan programa iştirak eden ekiplerle tanışıp, programın hedefi, kapsamı üzerine bilgilendirmeleri dinledik.  Programın ikinci basamağında ise ülke ziyaretleri gerçekleşti.

[caption id="attachment_13060" align="aligncenter" width="456"] Chari Nehri, N'Djamena[/caption]

Çad programımızda TİKA program temsilcimiz önderliğinde bölgedeki kurumlara ziyaretler gerçekleştirdik. TİKA Encemine Program Koordinasyon Ofisi’ne yaptığımız ziyarette Koordinatör Melih Mücahid Ateş ve Koordinatör Yardımcısı Halil Acar Beyler bizlere ülkenin tarihi, kaynakları, jeopolitik durumu, olası tehdit unsurları hakkında bilgilendirme yaptılar. Kendilerinden ülkenin sahip olduğu potansiyel, siyasi durumu, Türkiye ile ilişkileri, TİKA ve diğer STK’ların bölgede gerçekleştirdikleri çalışmalar üzerine malumat edindik.

[caption id="attachment_13058" align="alignright" width="300"] Çad Türkiye Maarif Vakfı Okulları[/caption]

Çad’ın başkenti Encemine’de bulunan Türkiye Maarif Vakfı Okullarını ziyaret ettik. Türkiye'nin uluslararası eğitimde dünyaya açılan kapısı olan Maarif Vakfı’nın bu biriminde, Müdür İbrahim Duman Bey’in ifade ettiği gibi Türk tecrübesini bölgenin müfredatıyla mecz ederek eğitim faaliyetleri sürdürülüyor. Kendilerinden aldığımız bilgilere göre yerel sınav sistemindeki başarı oranları bir hayli yüksek. Maarif Okulları'nın eğitim hizmeti sağlayarak hitap ettiği kesim aralığı genişlediği, sosyal ve ekonomik bariyerin kırıldığı ve böylece tabakalaşmanın önüne geçildiği vurgulandı. Ayrıca öğretmenlerin ve çalışanların maaşlarında iyileştirmeler olduğu belirtildi. Akabinde T.C. Çad Büyükelçiliğimize ziyarette bulunduk.

TİKA’nın Gavi Köyü’nde geçen senelerde gerçekleştirdiği, yerel halkı kalkındırmaya ve kadınlara meslek kazandırmaya yönelik projelerinden birisi olan seramik işlemeciliği atölyesini yerinde gördük. Ürünlerini şehirdeki pazarlara satılmak üzere gönderdiklerini öğrendik. Şehirdeki gezintilerimiz esnasında bu el işlerine rastlamamız ve köylü kadınların üretimin bir parçası olup, geçimlerini sağlamak üzere kalıcı meslekler edinmelerini görmemiz üzerine meslek edindirmeye yönelik eğitime destek projelerinin etkili sonuçlar verdiği sonucuna ulaştık.

Fiziksel Engelliler Birliği Merkezi’nin bakım-onarım, ağaçlandırma çalışmalarına katıldık. Ekip olarak, engelli bireylerle beraber fidan diktik ve duvar boyama işlemlerini gerçekleştirdik. Yerel medya mensuplarına programımız hakkında demeçler verdik. Faaliyet yaptığımız alanda bulunan çocuklarla oyunlar oynadık, onlara beraberimizde getirdiğimiz hediyeleri takdim ettik. Çad'ın yerel müziğinin adı "Bazaga". Bambu ağaç parçalarıyla ritim tutarak yapılan bu müzik başlayınca ister istemez yerimde duramadım, başladım hafif tempoda oynamaya. Çocuklar da bize eşlik edince güzel bir manzara ortaya çıkmıştı doğrusu.

Programımızın üçüncü gününde şehrin Kundul bölgesine hareket ettik. Yol boyunca Chari Nehri'nde ve yağışlar sonucu oluşan su birikintilerinde nilüfer(nymphaea) bitkilerine rastladık. Sonbahar mevsimi, Çad'ın çöl ikliminde yer almasına rağmen etrafı yeşillendirmişti. Kundul bölgesinde çoğunlukla Hıristiyan nüfus yer almaktaydı. Buradaki tabiat parkını gezdik. Gezimiz esnasında Çad'ın farklı kabilelerini simgeleyen karakteristik objeleri yakından inceledik. Mahalleli ile bir araya geldik, beraberimizde getirdiğimiz hediyeleri çocuklara dağıttık.

TİKA Encemine Proje Koordinasyon Ofisi’nin projesi kapsamında geçen seneki Çad Tecrübe Paylaşım Programı’ndaki öğrencilerin mango fidanları diktikleri evlerin bahçelerini ziyaret ettik.  Ziyaretimiz ile her sene gerçekleştirilen etkinlikler arasındaki bağlantıyı sürdürmüş olup, yapılan faaliyetlerin kontrolünün sağlanması ve sonuçlarının incelenmesine vesile olduk.

Program kapsamında Encemine Üniversitesi kampüslerini gezdik. Türkiye’de Karübük Üniversitesi’nin bu üniversite ile protokolü olduğunu, her sene belirli sayıda öğrenciyi bünyelerine kabul ettiklerini öğrendik. Kampüslerde, bölümlerin donanım kapasitelerini, eğitsel faaliyetlerini, ihtiyaç ve taleplerini değerlendirdik.

Türkiye’de eğitim gören Çadlı öğrenciler ve mezunlar ile tanıştık, onlarla kaynaşmak ve Türkiye’de de muhabbetimizi sürdürmek amacıyla yemek zamanlarında bir araya geldik. Ayrıca Çadlı Müslüman Öğrenciler Birliği’ndeki dostlarımızla buluştuk. Onların etkinliklerini ve çalışma prensiplerini öğrenip, Türkiye’de gerçekleştirdiğimiz çalışmalar, STK’larımızda yapılan faaliyetler ve usülleri üzerine değerlendirmeler yapıp, dostlarımıza tavsiyelerde bulunduk. Burada yapılan ilmi çalışmalar hakkında bilgi alıp, kendilerini çalıştıkları konulara yönelik kaynak ve danışmanlık yardımında bulunabilecek akademisyenlerimize yönlendirdik.

Yerelde yayın yapan iki radyoda TİKA Tecrübe Paylaşımı Programı, TİKA’nın ve diğer STK’larımızın bölgede gerçekleştirdiği projeler, Türkiye-Çad ilişkileri ve N’Djamena’daki izlenimlerimiz üzerine konuştuk. Bu etkinliğimiz, ülkemizin faaliyetlerinin birçok kesimin bilgisine sunulması, farkındalığın artması ve iştiraklerde teşvik edici mahiyete sahip olması bakımından önem arz ediyordu.

2017 yılında Cumhurbaşkanımızın Çad’a gerçekleştirdiği ziyaret esnasında ülkenin Cumhurbaşkanı İdris Debi ile imzaladığı protokol sonucu hibe edilen külliye alanına keşif gezisi düzenledik. Bu alanda, ülkenin sahip olduğu tarım alanındaki potansiyelini geliştirmeye yönelik ziraat fakültelerinin inşa edileceğini öğrendik.

Ülkelerimiz arasındaki samimiyetin artırılması amacıyla Çadlı üniversite öğrencileri halı saha maçı düzenlemişlerdi. Yaptığımız maç yerel hakkın dikkatini çekmiş olmalı ki sahayı çepeçevre sarıp maçımızı pür dikkat seyrediyorlardı. Programın son gününde de şehrin profesyonel basketbolcu öğrencileri ile müsabaka düzenlendi. İki müsabakanın da unutulmaz olduğunun altını çizelim.

Encemine Üniversitesi’nin farklı kampüslerini ziyaret ettik. Bu kampüslerde dikkatimizi çeken hususlardan en önemlisi teknik fakültenin öğrencilerin pratik çalışmalara yaz dönemi olmasına rağmen devam etmeleriydi. Diğer bir husus ise üniversitenin, iş hayatında kapasitelerini yükseltmek isteyen çalışanlar için eğitim programları düzenlemeleriydi.

Zihnimizde kalan güzel anılardan biri ise Çadlı Müslüman Öğrenciler Birliği mensubu arkadaşların konuşmalarında Türkiye’nin İslam ümmetine verdiği desteğin altını çizmiş olmalarıydı. Buradaki arkadaşlar Türkiye’nin yakın tarihini, Osmanlı’nın Çad’daki tarihini biliyor, kitap çalışması yapmak için ileri araştırma yapmak istediklerini ifade ediyorlardı. Biz de kendilerini bu alanda çalışmalar yapan hocalarımıza yönlendirdik. Hem Türkiye’de okuyan Çadlı öğrenciler, hem de Encemine’de eğitim gören öğrenciler ile malumat paylaşımında bulunmamız programın sağladığı en güzel kazanımlardan biri olmuştu. Program boyunca gördüğümüz yerleri, ticari kapasitelerini, kurumların taleplerini koordinatörlerimizin yönlendirmeleri ile kayıt altına aldık.

Ülkeye Dair Bazı Notlar:

Orta Afrika ülkelerinden biri olan Çad ülkesinin Afrika kıtasının iç kısımlarında yer alması, boğaz ve okyanusa kıyısının olmaması, hammadde iletiminde sorunlara neden olmaktadır. Bu durum, mal ve hizmetlerin bedelini yükseltmekte, alım gücünü zorlaştırmaktadır. Ancak jeopolitik konumu bakımından diğer ülkelere göre daha güvenli bir pozisyona sahiptir. Ülke, ithal ettiği mallara Kamerun üzerinden ulaşmaktadır. Çad’ın güneyinde Orta Afrika Cumhuriyeti’nden gelen mültecilerin kampları bulunmaktadır. Ülkenin kuzeybatı kısımlarında, Nijer sınırından gelen terör grupları ülkenin büyük tehdit unsurlarından biridir. Çad'ın sahip olduğu temel zenginlik alanı, geçim kaynağı tarım ve hayvancılık üzerinedir. Ülke diğer ülkeleri büyük oranda susam ihraç etmektedir. Bu ürünün ihracatı %90’ın üzerinde bir oranla Türkiye ile gerçekleşmektedir. TİKA, Külliye Projesi ile öncelikli olarak Ziraat Fakültesi açma hususunda kararlı. Böylelikle bölgede birincil geçim kaynağı olan tarım alanında kalkınma sağlanacaktır. Bu hususta Türkiye tecrübesi, ülkemizde okuyan Çadlı öğrencilerin kalifiyesi ve ülkemizden bölgeye yönelik iştirakler önem arz etmektedir.

N'djamena şehrinin etrafından Chari Nehri akmaktadır. Bu sayede su ürünlerine erişim mümkündür.

Ülkede kullanılan para birimi CFA frangıdır. Ülkenin resmi dili Fransızca ve Arapça’dır. İki dil de yaygın olarak kullanılmaktadır. Eğitim dili hususunda ise ikisi de geçerlidir: Fransızca sistemi ve Arapça sistemi. Aileler tercihi doğrultusunda çocuklar yönlendiriliyor. Fransızca programında okuyan öğrenciler yabancı dil olarak Arapça ve İngilizce, Arapça programımda okuyan öğrenciler ise yabancı dil olarak Fransızca ve İngilizce derslerini almaktadırlar.

Çad halkı Türkiye’ye, Türklere ve bazı öne çıkan liderlere büyük ölçüde sempati duymakta. Arap ülkelerinde çokça takip edildiği için Türk dizileri burada da yakından takip ediliyor.

Başkent Encemine’de ulaşım çoğunlukla motor taksilerle sağlanıyor. Şehrin anayolları asfalt olsa da, ara yollar araçlar ile ulaşım için elverişsiz durumda. Esnaf ve diğer çalışanlar, boş zamanlarını sıcak havalardan ötürü dükkanlarının önünde, birbirleriyle muhabbet ederek geçiriyorlar. Malikî mezhebine mensup oldukları için ezan okunur okunmaz cemaat ile namaz kılıyorlar. Eğer bulundukları yere cami yakınsa camilere akın ediyorlar.

Eğitim hususunda değerlendirmede bulunacak olursak, Encemine Üniversitesi ile ülkemizdeki Karabük Üniversitesi arasında protokol imzalanmış. Bu protokole göre Karabük Üniversitesi’nden gelen heyet, belirli bir kontenjan dahilinde bünyesine öğrenci kabul ediyor.

Ülkeyi siyasi açıdan değerlendirmek gerekirse, yönetimin başında Cumhurbaşkanı İdris Debi Itno yer almaktadır. Cumhurbaşkanımız, 2017 yılında Çad’a ziyaret gerçekleştirmiştir. Idris Debi de geçtiğimiz Şubat ayında Ankara’ya ziyaret gerçekleştirmiş, iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Bölgede gerçekleştirilen STK çalışmaları, özellikle TİKA’nın yerelde endüstriyel kapasiteyi artırmaya yönelik çalışmaları, ikili ticari ilişkiler iki ülke arasındaki siyasi yakınlığın sağlanmasına vesile olmaktadır.

TİKA'nın 2019 Tecrübe Paylaşım Programı vesilesiyle Çad ülkesini yakından tanıyıp, ülkemizin kurumları ve bireylerinin gayretleriyle binlerce kilometre uzaklıkta bulunan ülkeler ile nasıl temas sağlayabildiğine şahit olduk. Tanıtım töreninden itibaren, Türkiye'nin birçok farklı üniversitelerinden gelen öğrencilerle kaynaştık, ekip çalışmalarıyla işbirliği becerimizi artırmış olduk. Tanıştığımız insanların gönüllerine dokunabilmeyi gaye edindik. Gönüllü olabilme bilincimizi sınırlarımızın ötesinde geliştirme imkanı bulup, iki ülkenin kendisine has potansiyellerinin nasıl bir potada eritilebileceğinin farkına vardık. Türkiye'nin birçok ülke ile işbirliğinde bulunması, diplomatik görüşmeler ile siyasi bağlarını kuvvetlendirmesi, ülkelerin kalkınma çabalarına yardım eli uzatmasının etkili sonuçlarını tekrar görmüş olduk. Faaliyetlerimizin bütünlük içerisinde gerçekleşmesinde emeği geçen Türkiye İşbirliği Koordinasyon Ajansı’na, Uluslararası Genç Derneği’ne, bizleri misafir eden Çadlı dostlarımıza ve programda emeği geçen herkese teşekkürü borç biliriz.

Furkan EMİROĞLU