2008 Küresel Ekonomik Krizi’nden sonra merkez bankaları fiyat istikrarı hedeflerinin yanında finansal istikrarı da eklemişlerdir. Finansal istikrara önem verilmeye başlanmasının bir sonucu olarak, faiz koridoru popülaritesi artmış ve birçok merkez bankası tarafından aktif olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde Avrupa Merkez Bankası, Japonya, İngiltere, Kanada, Avustralya, Endonezya, Türkiye, İsveç, İsviçre, Norveç, Polonya, Romanya, Yeni Zelanda, Macaristan, Sırbistan ve İzlanda gibi ülkelerde faiz koridoru uygulaması kullanılmaktadır.

Avrupa’da faiz koridoru uygulayan her ülke aynı faiz koridoru sistemini kullanmamaktadır. Farklı farklı faiz koridoru sistemlerinin uygulanmasının nedeni ise her sistemin para piyasasını etkileme biçimi ve hızının değişik olmasından kaynaklanmaktadır. Bu faiz koridoru uygulamalarında en çok tercih edilen üç uygulama; simetrik, asimetrik ve taban sistemi uygulamalarıdır. Bu sistemleri merkez bankaları farklı dönemler içerisinde uygulamışlardır.

4.1. FAİZ KORİDORU SİSTEMİNDE ÖRNEK BAZI MERKEZ BANKALARI

4.1.1. AVRUPA MERKEZ BANKASI

Avrupa Merkez Bankası faiz koridoru ile 1998 yılında tanışmış ancak 1999 yılında Euro’nun Avrupa Birliği içerisinde kullanılmaya başlamasından sonra fiili olarak uygulamaya geçmiştir.

Avrupa Merkez Bankası’nın temel politika faizi bir hafta vadeli likitide işlemlerine uygulanan faiz oranıdır. Avrupa Merkez Bankası’nın faiz koridorunun tabanını mevduat faiz oranı, tavanını ise marjinal borç verme oranı oluşturmaktadır.[2]

Grafik 1. AMB Faiz Koridoru

Kaynak: Europen Central Bank, Statistics, Monetary Operations, Key Interest Rates, https://www.ecb.europe.eu/stats/monetary/rates/html/index.en.html (03/03/2015)

Grafik 1’den de rahatça anlaşılacağı üzere 2008 Küresel Ekonomik Krizi’nden önce geleneksel bir faiz koridoru sistemi uygulayan Avrupa Merkez Bankası, krizin ardından politika faizini tabana yakın tutarak piyasadaki likitideyi artırmaya çalışmıştır. Bu politikaya ise faiz koridoru taban sistemi adı verilmiştir.

1999 yılından itibaren simetrik faiz koridoru sistemini uygulayan Avrupa Merkez Bankası 2013 yılından itibaren başlamak suretiyle politika faizini tabana yaklaştırmıştır. Bundan dolayı Avrupa Merkez Bankası’nın 2008 yılının şoku ile beraber faiz koridoru taban sistemine geçiş yapmaya başlamıştır.

4.1.2. NORVEÇ MERKEZ BANKASI

Norveç, dünyada faiz koridorunu uygulamaya başlayan ilk ülkelerden biridir. Norveç Merkez Bankası’nın, 1982 yılında faiz koridoru uygulamasına geçtiğini söyleyebiliriz.[3] Ancak Norveç Merkez Bankası’nın bugün kullandığı faiz koridoru sistemi 2001 yılında düzenlenmiştir.

Norveç Merkez Bankası’nın faiz koridorunda taban vadesiz mevduat faiz oranı iken tavanını ise gecelik borç verme faiz oranı oluşturmaktadır. Politika faizini, Norveç bankalararası gecelik faiz oranı (NIBOR) temsil etmektedir.[4]

Grafik 2. Norveç Merkez Bankası Faiz Koridoru

Kaynak: Norges Bank, Interest Rates, http://norges-bank.no/en/Statistic/Interest-rates (04/03/2015)

Grafik 2’de de gözlendiği gibi 2008 yılından itibaren koridorda yaşanan daralma Norveç Merkez Bankası’nın küresel oynaklıklara karşı aldığı bir önlem olarak okunmalıdır. Norveç Merkez Bankası 2000 yılından itibaren faiz koridorunun tabanı ve tavanını 79 kez değiştirmiştir. Bu kadar sık yapılabilen değişiklikler bize Norveç Merkez Bankası’nın esnek bir faiz koridoru sistemi uyguladığı gösterir.

4.1.3. İNGİLTERE MERKEZ BANKASI

İngiltere Merkez Bankası, faiz koridorunu 2001 yılında uygulamaya başlamıştır.

İngiltere Merkez Bankası, 2006 yılında politika faizi olarak ‘Resmi Banka Oranı’ adı verilen bir oran kullanmaya başlamıştır. Burada bankalar İngiltere Merkez Bankasında 1 aylık süre ile ne kadar rezerv para tutacaklarına karar verirler ve İngiltere Merkez Bankası politika faiz oranını dikkate alarak bankalara faiz ödemesinde bulunur.

İngiltere Merkez Bankası da diğer merkez bankalarına benzer bir şekilde küresel finansal tahribatı minimize etmek için faiz koridorunu daraltmış ve faiz oranlarını düşürmüştür.

İngiltere finans piyasası için bir diğer önemli faiz, Sterlin Gecelik Endeksi Ortalama Oranı (SONIA)’dır. SONIA, sterlin piyasasında Toptan Satışlar Pazarı Aracılar Derneği üyeleri tarafından 00:00 ile 16:15 saatleri arasında gerçekleştirilen asgari 25 Milyon sterlin teminatsız nakit işlemlere ilişkin aracılıkta kullanılan gecelik ağırlıklı ortalama mevduat faiz oranını ifade etmektedir.

Grafik 3. İngiltere Merkez Bankası Faiz Koridoru

Kaynak: Bank of England, Statistical Interactive Database, http://www.bankofengland.co.uk/boeapps/iadb/simplesearch.asp?Travel=NIx

İngiltere Merkez Bankası’nın politika faizi ile SONIA’nın paralel gitmesi, para politikasının piyasa üzerinde etkili olduğunun göstergelerinden biridir.

Hayri SOYGÜZEL

[1] Başak Tanınmış Yücememiş, Ufuk Alkan ve Canan Dağıdır, Yeni Bir Para Politikası Aracı Olarak Faiz Koridoru: Türkiye’de Para Politikası Kurulu Faiz Kararlarının Enflasyon Üzerindeki Etkisi, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Vol:7, No:13, 2015, s. 453.

[2] Yücememiş, Alkan ve Dağıdır, s. 454.

[3] Norges Bank, Statistic, Interest Rates, http://www.norges-bank.no/en/Statistic/Interest-rates

[4] Yücememiş, Alkan ve Dağıdır, s. 456.