FİLİSTİN LEHÇESİNİ TANIYALIM

Lehçe, bir insanın yetiştiği çevresini, kimliğini ve memleketini en güzel şekilde ortaya koyan özelliklerden biridir. Bir Filistinlinin de tam olarak nereli olduğunu öğrenmeniz için onun bir iki cümle kurması yeterli olur. Lehçesinden, kullandığı kelimelerden ve kelimeleri telaffuzundan bunu çıkarabilirsiniz. Lehçesi adeta onun evinin adresi, bir kütük sicili gibidir. Peki bu Filistin lehçesi nedir nasıl konuşulur?

Filistin lehçesi dediğimizde genel anlamda Filistin’de konuşulan Ammî Arapçayı kastediyorsak da Filistin’de bölgeden bölgeye, şehirden şehre farklı ağızlar konuşulduğunu, bir kelimenin her bölgede farklı telaffuz edildiğini birlikte göreceğiz.

Filistin genelinde konuşulan Ammî Arapça, Şam Lehçeleri grubuna giriyor; Naqab çölü ve Be'r Sabe bölgesi hariç, buralarda Sina lehçesine daha yakın olan bedevi ağzı daha yaygın konuşuluyor. Şam bölgesi dediğimiz coğrafyada ( Filistin, Ürdün, Suriye ve Lübnan) konuşulan Arapça bir çok kelime, kalıp ve telaffuz benzerlik gösteriyor. Filistin’de şehirlerde konuşulan Arapçada buraların etkisini görüyoruz. Bunun dışında yakın tarihteki etkileşimin sonucu olarak Türkçe ve İngilizceden etkilenip bu dillerin bazı sözcüklerini benimsemiştir.

Kırsal bölgelerde konuşulan kırsal ağız( اللهجة الريفية) dediğimiz ve genelde köylerde(özellikle Batı Şeria köylerinde)çiftçilerin konuştuğu ağız, asıl olarak Filistin’e ait olup yalnızca burada konuşulan ağızdır. Bu ağızın diğer bölgelere göre ayırt edici telaffuzu ve kelimeleri vardır. Buna örnek olarakقharfi yerine كharfinin kullanılması verilebilir. Ancak şehirlere bakıldığında buralarda konuşulan Ammî Arapçanın Suriye ve Lübnan lehçelerine çok daha yakın olduğu görülüyor.

Filistinli bir çiftçi size nasıl olduğunuzu soracağı zamanكيف حالك؟ demez, bunun yerine ك harfini Türkçedeki “ç” harfine dönüştürerekتشيف حالتش؟ diyecektir, buna كشكشة denilmektedir. Ya da bir çocuk birinin onu dövdüğünü şikayet ederken ضربني değil,ض harfini ظ harfiyle değiştirerek ظربني diyecektir. Veya عنعنة dediğimiz ve bazı bedevi bölgelerde kullanılan bir dil özelliği bulunuyor: kelimelerden hemzeleri عharfiyle değiştiripأن değil عنveyaلا yerine لع denilir.

Bölgeden bölgeye farklılıkları çok güzel göreceğimiz diğer bir durum daق harfinin okunuşudur. Büyük şehirlerde (Yafa, Nablus, Kudüs gibi)ق harfi (أ) hemze ile değiştirilipقتل yerine أتل,

قريب yerineأريبdenilir.Şehirden uzaklaşıp kırsal alanlara, köylere gidildikçe ق yerine ك kullanıldığını görebiliriz, قتل demek yerine كتل,

, قلمyerine كلم denilmesi gibi. ق harfinin bir farklı okunuşu da Gazze çevresinde ortaya çıkıyor, burada ق harfi Türkçedeki G harfi gibi okunuyor.

Filistin lehçesini özel kılan bunun gibi birçok detay var fakat bunların hepsini ortaya koymak biraz zor, burada başlıca özelliklerinden bahsetmiş olduk. Daha fazla bilgi edinmek isteyen okuyuculara yardımcı olabilecek bazı kaynakları ekleyeceğim;