Asya’ın nükleer güce sahip olan iki bölgesel gücü Hindistan ve Çin arasında bu hafta tansiyon yükseldi ve on yıllar sonra ilk defa ölümle sonuçlanan bir çatışma gerçekleşti.

Dünyanın en çok nüfusuna sahip ve nükleer güç sahibi olan iki komşu ülke, stratejik öneme sahip Himalaya bölgesini ikiye ayıran kontrol hattı üzerinde hiçbir zaman bir anlaşmaya varamadılar.

Bölgede yakın geçmişe kadar 1962 kanlı savaşı da dahil bir çok çatışma görüldü. Bunlardan bazılarını aşağıda sıraladık:

1959 Nehru’nun Pekin Ziyareti

Hindistan, Çin ile yaşanan bu sınır anlaşmazlığını, sınırın belirlenmesi için 1914 yılında Tibet ve Çin’in de katıldığı bir konferans düzenleyen Britanya sömürge yöneticilerinden devraldı.

Pekin hiçbir zaman McMahon olarak da bilinen 1914 sınırını kabul etmemişti. Çin, yaklaşık 90 bin km2’lik  ve şu an Hindistan’ın bir eyaleti olan Arunachal Pradesh’i de içinde barındıran bir alanı, sınır olarak kabul ettiğini iddia ediyor.

Sınır anlaşmazlığı ilk olarak Hindistan Başbakanı Jawaharlal Nehru’nun 1959 yılındaki Pekin ziyaretinde alevlendi.

Nehru, Çin’in resmi sınırlarını gösteren haritaları sorarak, Zhou Enlai hükümetinin sömürge döneminden kalma sınırları kabul edip etmediğini öğrenmek istedi.

1962 Çin - Hindistan Savaşı

Çin birlikleri, 1962 yılında sınır tartışmalarının sürdüğü bir vakitte Hindistan tarafına doğru geçiş yaptı. Bu hareket Çin birliklerinin geri çekilişine kadar binlerce Hindistanlı askerin öleceği 4 haftalık bir savaşın fitilini ateşledi. Aynı zamanda Çin, bu savaş sonrasında Batı Çin ile Tibet’i birbirine bağlayan stratejik bir koridor olan Aksai Chin’i ilhak etti.

Hindistan bütün Aksai Chin’in kendisine ait olduğunu hala iddia etmekle birlikte Çin kontrolündeki Kuzey Keşmir’de bulunan Shaksgam Vadisinin de kendisine ait olduğunu belirtmektedir.

1967 Nathu La Çatışması

Diğer bir önemli nokta; Butan, Çin yönetimindeki Tibet ve Nepal arasındaki sıkışmış olan kuzeydoğu Sikkim eyaletideki Hindistan’ın en yüksek dağ geçidi Nathu La’dır. 1967 yılında bu bölgede yaşanan çatışmada, Yeni Delhi’nin açıklamarına göre ağır topçu atışları da dahil olmak üzere 80 Hintli askerin öldüğünü ve 400’e yakın Çinli askerin de kaybolduğu bilinmektedir.

1975 Tulung La Tuzağı

Bu olay tartışmalı sınır bölgesinde resmi kaynaklara geçen son sıcak çatışmaydı. 4 Hindistan askeri Arunachal Pradesh sınırında pusuya düşürüldü ve hayatını kaybetti. Yeni Delhi, Pekin’i Hindistan topraklarına (Çin, bu bölgeyi Hindistan toprağı olarak kabul etmiyor) geçmekle suçladı.

2017 Doklam Krizi

Doklam Krizi, Hindistan ordusunun Çin’in Bhutan’daki Doklam bölgesinden geçen yol çalışmasını durdurmak için asker göndermesinden sonra, Hindistan ile Çin arasında bir aydan uzun bir süre yaşanan krizdir.

Doklam platosu, Çince “tavuk boynu” anlamını gelmektedir. Hindistan’ın kuzeydoğu eyaletlerini ülkenin diğer bölgelerine bağlayan ince bir bağlantı noktası olmasından dolayı da stratejik bir öneme sahiptir. Bu sorun ikili görüşmeler sonucu çözüldü.

2020 Ladakh Yüzleşmesi

Himalaya sınırında stratejik bir bölge olan Galwan Vadisinde Salı günü (16 Haziran) Çin ile Hindistan güçleri arasında yaşanan çatışmada 20 Hindistan askeri öldürüldü. Bu olay, 1975 yılından beri iki devlet arasında yaşanan ilk ölüm içeren çatışmaydı. Bu çatışmadan önce Mayıs ayında Sikkim eyaletindeki Çin – Hindistan sınırında birçok Çinli ve Hintli askerin yaralanmasıyla sonuçlanan düşük seviyeli bir sürtüşme de gerçekleşmişti.

Birkaç gün içinde Hintli yetkililer, Çinli birliklerin Ladakh bölgesinden daha batıdaki sınır çizgisi boyunca saldırıya uğradığını ve Hindistan'ın sonrasında daha fazla birlikle karşı pozisyona geçtiğini söyledi.

Geçen hafta, her iki ülke de barışçıl bir çözüm için ordu komutanlarının katılacağı yüksek dereceli bir toplantının düzleneceğini söylemişlerdi. Fakat, bu Salı (16 Haziran) Hindistan, tüm bu çabaların boşa gittiğini ve her iki tarafın da suçlu olduğunu belirtti. Çin ise Pazartesi günü yaşanan çatışmada kayıpları olduğunu söyledi. Fakat daha fazla ayrıntı belirtmedi.

Bu yazı Al Jazeera sitesinden İlim ve Medeniyet sayfası için Türkçeye çevrilmiştir. (https://www.aljazeera.com/news/2020/06/india-china-border-tensions-key-dates-decades-long-conflict-200617025851066.html)