The code should be one law for everyone!

Kod Napolyon adıyla bilinen Napolyon Kanunları; Napolyon Bonaparte’nin hazırlattığı medeni kanun metnidir. Napolyon’un isteğiyle Fransa da hazırlanmış ve 1804 yılında yürürlüğe girmiştir.

Napolyon 1799’da Fransa’nın yararlandığı mevcut kanunları incelediğinde bunların yetersiz olduğu sonucuna varmış ve bir anlamda da kendi statüsünü sağlamlaştırmak amacıyla sözde herkese hitap edecek yeni bir anayasa hazırlatmaya karar vermiştir. There be one law for everyone sloganıyla herkesi kapsayacak bir yasanın gerekliliğini vurgulayan Napolyon Kanunları’nın temeli Roma Hukuku’na dayanmaktadır. Alanında yetkin hukukçulardan oluşan bir kurula hazırlatılan kanunlar başlıca; ceza hukuku, ticaret hukuku ve aile hukuku olmak üzere kapsayıcı üç bölümden oluşur.(ek bölümleri de vardır).Temelde Roma Hukuku’ndan esinlenerek ve onun üzerine eklemeler yapılarak hazırlanan kanunlar 21 Mart 1804 te Kod Napolyon ya da Napolyon Kanunları adıyla yayınlanmıştır.

İlk bölümde genel olarak insanların eşitliğinden bahsedilse de sağlanan hakların istisnalar dışında erkeklere münhasır olması bu eşitlik söylemini bir nebze gölgelemiştir. Fransız Devrimi ile ortaya çıkan eşitlik,özgürlük vb. söylemler Kod Napolyon’un belli bir kısmını oluşturur. Bu kanuna göre her Fransız temelde eşit haklara sahip olacaktır. Hiç kimsenin doğuştan ayrıcalıklara sahip olmadığının altı çizilmiş, böylece hukuk önünde bireylerin eşitliği ilkesi ön plana çıkarılarak daha eşitlikçi bir yapı oluşturulmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte kişisel hakların vatandaşın kalitesine göre uygulanması özelliği ortadan kalkmıştır. Anayasa kanunu kapsamında hazırlatılan Medeni Hukuk tüm bireyler için geçerli olup yabancılar bu bütünün dışında tutulmuştur.(bu da ulusal bazlı bir anayasa olduğunun bir göstergesidir).

Aile hukukundan bahsedilen bölümde karı koca ilişkileri, evlilik-boşanma ve miras hukuku gibi konular ele alınmıştır. Kod Napolyon; karı koca eşitliğini sağlayamamakla beraber erkeklerin daha üstün ve baskın konumlarını sürdürmelerine neden olmuştur. Ayrıca karı-kocanın birbirlerine bakma yükümlülüğü gibi maddeler geliştirse de bu genelde teoride kalmış çoğu yerde pratiğe geçirilememiştir. Boşanma davalarının sivil bir şekilde yapılacağını ön gören Kod Napolyon ayrıca babaların çocukları üzerindeki mutlak otoritesini de zayıflatmıştır.

Bir diğer bölüm ise; toplumdaki eşitsizliklere dikkat çekilmesi ve mevcut eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasını konu edinmiştir. Genelde toplum eşitliğini baz alan Napolyon kanunları mülkiyet hakkı , sözleşme  ve miras gibi alanlarda hukuksuzluğu ortadan kaldırmayı hedeflemesi yönüyle toplum tarafından büyük rağbet görmüştür. Ayrıca eşitliği sağlamayı amaçlayan yapısı dünya genelinde de örnek alınmasına yol açmış ve böylece hukuk alanında yeni bir dönemin başlamasına öncülük etmiştir.

Ceza hukuku alanında ortaya koyduğu somut vaatler itibariyle o güne kadar görülmemiş haklar sağlayan Napolyon Kanunları, suçlu olanların sorgulanmadan yargılanması geleneğini ortadan kaldırmıştır. İddianame süreci ve avukatlık loncalarının tekrardan canlandırılmasının önü açılmış böylece gerek yargısız infazların gerekse haddinden fazla ceza alımının önüne geçilmiştir. Ayrıca dini alanda verilen keyfi cezalandırmaların da ortadan kalktığını ilan eden Kanunlar,  bu yönüyle de seküler kesimden büyük rağbet görmüştür.

Napolyon Kanunları feodalizme büyük darbe vurmuş ve feodal kalıntılarının halk üzerindeki hegemonyasını da yok etmiştir. Temelde eşitliğe dayanmak, feodalizme aykırı bir sonuçtur. Kanunların yapımı, devrimden sonra devrimcilere karşı devrimle başa geçen Napolyon’un düşmanlığını halk arasında azaltmış ve kısmi de olsa Napolyon’a karşı olumlu yönde ilgi duyulmasına neden olmuştur. Temelde devrim kavramları olan; eşitlik, özgürlük ve bunların yanında özel mülkiyet vaatleriyle ön plana çıkan Kanunlar, Napolyon’un  halk üzerinde olumlu yönde bir hegemonya kurmasına yol açmıştır.

Napolyon Kanunları başta Avrupa olmak üzere Avrupa dışındaki devletlerde de büyük etki yaratmıştır. Özellikle feodalizmin yaygın olduğu bölgelerde yeni hakların istenmesine neden olmuştur. Ayrıca Avrupa’da ki diğer feodal devletleri de büyük ölçüde etkilemiş ve özgürlüğün yayılmasına bir nevi ön ayak olmuştur. Hatta günümüzde yararlanılan kanunlardan çoğunun Kod Napolyon temelli olduğunu belirtmek de yanlış olmayacaktır.

‘‘Napolyon Kanunları daha çok sivil haklar üzerinde etkili olduğu için halkın bilinçlenmesine yol açmıştır.’’

Sonuç olarak; Napolyon’un kendi diktasının meşruluğu anlamına gelen bu yasalar gerek Avrupa gerekse Avrupa dışında halkın bilinçlenmesini ve feodal sisteminin kendisini sorgulamasına yol açmıştır. Avrupa’da Fransız Devrimi’nin etkisiyle sarsılan feodal yapılar, Kod Napolyon ile belirginleşen eşitlik ve özgürlük kavramına karşı yeni önlemler geliştirme yoluna gitmişlerdir.

Temelde bakıldığında büyük vaatleri sunması ve toplumun tamamına eşit bir şekilde yansıması fikri, onu ilerde Avrupa ve Avrupa dışında örnek alınan bir meta haline getirmiştir. En önemli özelliği; birey bazlı olması ve bireyin toplumdaki yerine değinerek herkesin eşitliğini vurgulamasıdır.

                                                                                                                                   Aydın GÜVEN

Kaynakça

Micheal D. SİBALİS- Napoleonic Code

Tomas DAVİSİON -The French Code Napoleonic Law

Türk Hukuk Sitesi- Kod Napolyon

Xavier BLANC-  Worldwide İnfluence of the French Civil Code

https://www.britannica.com/topic/Napoleonic-Code