Olağanüstü Hal (OHAL) Nedir? Hangi Durumlarda Uygulanır? İlk Kararname Neler Getirdi?

Ertuğrul Yeşilkaya

     15 Temmuz 2016 gecesi, askeriye içerisinde yapılanan FETÖ/PDY mensubu subaylar tarafından darbe girişiminde bulunuldu. Bu vaka, milletin darbeye karşı direnişi ile 16 Temmuz sabahında başarısız bir darbe girişimi olarak tarihte yerini aldı. Hükümet, 16 Temmuz itibariyle askeriye ve devletin çeşitli kademelerine yerleşen FETÖ/PDY ile mücadeleye başladı. FETÖ yapılanmasının dağıtılması ve darbe soruşturmasının sağlıklı gerçekleşmesi adına Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından 20 Temmuz’da anayasamızın 120. Maddesi gereği olağanüstü hal ilan edildi. TBMM’de onaylanan olağanüstü hal 21 Temmuz itibariyle uygulamaya konuldu.

Peki nedir olağanüstü hal? Anayasamızın 119-122. maddelerinde tanımlanan Olağanüstü Yönetim Usülleri arasında yer alan olağanüstü hal basitçe doğal afet, salgın hastalık, ağır ekonomik buhranlar, demokrasi veya temel hak ve özgürlükleri ortadan kaldıran şiddet olaylarının varlığı durumunda Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından ilan edilen yönetim usulüdür. Olağanüstü hal durumunda yetkili yürütme makamlarının yetkileri genişler.

Olağanüstü hal yönetimleri,

- Vatandaşlara para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirebilir,

- Bazı temel hak ve özgürlükleri sınırlandırabilir ya da durdurabilir,

- Cumhurbaşkanlığı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameler yayınlayabilir.

Olağanüstü Hal’in ilk Kanun Hükmünde Kararnamesi ile;

• FETÖ yapılanmasına ait ya da bağlantılı olan çeşitli sağlık kurumları, üniversiteler, eğitim kurumları, sendikalar ve vakıflar kapatıldı.
• Kararname ile verilen liste haricinde ilgili bakanlıkların oluşturduğu komisyonlara, milli güvenliği tehdit eden yapılarla ilgisi olan kurumların kapatılma yetkisi verildi.
• Bu yapıya üyeliği, ilgisi yahut ilişkisi olan yargı mensuplarının tespiti ve tespit edilen görevlilerin ihracına karar verildi.
• Yine TSK ve devletin farklı kademelerinde görev yapan kişilerin ilgili yapıya bağlılığı, ilgisi ya da ilişkisi olanların görevden alınması kararı alındı.
• Hakkında idari işlem, soruşturma ve kovuşturma yapılan kişilerin pasaportlarının iptali kararı alındı.
• Gözaltı süreleri 30 güne çıkarıldı ve gözaltı sürecinde bazı usüllerde değişikliğe gidildi.
• Darbe girişimi sırasında hayatını kaybeden ya da malül olan kişilere maaş ve tazminat sağlanması kararı alındı.