l. Afrika Edebiyatı'nda Sudan Edebiyatı

Afrika Edebiyatı ve Arap Edebiyatı içinde Sudan Edebiyatı önemli bir yere sahiptir. Sudan Edebiyatı ağırlıkla Arapça yazılmakla beraber İngilizce ve Sudan’daki yerel dillerle kaleme alınan eserler de bulunmaktadır. Sudan Edebiyatı'nda Sudan’ın bağımsızlığından sonra ortaya çıkan edebiyat eserleri büyük oranda Sudan’ın resmi diliyle ortaya konulmuştur. Bu sebeple Sudan Edebiyatı, Arap Edebiyatı'nın ayrılmaz bir parçasıdır.

ll. Sudan Edebiyatında Al-Tayep Salih

Sömürgecilik sonrası Sudan edebiyatı hakkında konuşacak olursak, bilhassa 20. yüzyıl ortasından bugüne kadar Sudan Edebiyatı'nı  temsil  edebilecek birçok yazar, şair ve sanatçı bulunduğu söylenmelidir. Yazar olarak Üstad Abdalla Al-Tayip, Al-Tayip Salih, Abdul Aziz Baraka Sakin, Hammour Ziada; şair olarak İderis Muhammed Camma, Yusuf Beşir, Al-Hadi Adem Sudan Edebiyatı'nın ünlü şahsiyetlerindendir.

Bu çalışmada “bağımsızlık” sonrası Sudan edebiyatçıları arasında özel bir yere sahip olan, Sudan Edebiyatı'nın kurucusu sayılan, kendisine “Arap Romanının Dehası”  (عبقري الرواية العربية) unvanı verilen,  dünyanın en iyi 100 romancısı listesinde yer alan Sudanlı yazar Al-Tayip Salih üzerinde durulacaktır. Tayip Salih’in roman ve hikayelerinde göstermiş olduğu başarı sadece Afrika kıtası ve Arap bölgesinde değil dünyanın dört bir tarafında karşılık bulmuştur. Sudan Edebiyatı denilince, Tayip Salih adeta “olmazsa olmaz”dır. Al-Tayip Salih’in kaleme aldığı eserler Sudan’ın kültürü, yaşam tarzı, köy hayatı ve  kadın meselesine odaklanmıştır. Buna ek olarak Doğu-Batı ikilemi, sömürgecilik ve  bağımsızlık, hayvancılık ve çiftçilik, siyaset problemleri ve toplumcu gerçekçilik gibi konular üzerinde ısrarlı bir şekilde durmuştur. Kuzeye Göç Mevsimi romanı yirmiden fazla dile çevrilmiş ve bu, yazarın dünya çapında tanınan bir isim olmasına yol açmıştır. Mesela Zayin’in Düğünü romanı ve Kuzeye Göç Mevsimi gibi romanları 1987’den beri Türkçe'de yer almaktadır. Tayip Salih’in romanları Türkiye üniversitelerinde bulunan Arap Edebiyatı bölümlerindeki öğrencilerin tez, makale ve çeşitli araştırmalarına konu olmaktadır. Afrika’da, Batı’da ve Arap ülkelerinde Tayip Salih hakkında çeşitli köşe yazıları, deneme ve incelemeler ortaya konulmuştur.

lll. Al-Tayep Salih Kimdir:

Tayyip Salih, önde gelen Arap edebiyatçılarından 1929 yılında Sudan’da doğdu. Hartum ve Londra Üniversiteleri'nde öğrenim gördü. BBC Arapça yayınları tiyatro bölümü başkanlığı yaptı “ardından UNESCO’da çalıştı. Tayep S. Sahih’in Afrikalı veya Afrikalı Arap olarak toplumsal, dini ve politik kimliği sergilediği romanları -Al-Rajul Al-Qubrosi (The Cypriot Man, 1978) Urs-al Zayn (The Wedding of zein,1969) Mawsim Al-Hijra ila Al-Shamal (Seazon of Migration to the North, 1969) ve Daumat Wad Hamid (The Doum Tree of Wad Hamid, 1985)- Batı’da ses getirmiş, pek çok dile çevrilmişti. Kısa hikayeleri de Modern Arap Edebiyatı'nın en iyileri arasında sayılan Tayep Salih’in Urs Al Zayn (Zeyn’in Düğünü) romanından uyarlanan Arapça film 1976 yılında Cannes Film Festivali’nde ödüllendirildi. 1966 yılında Beyrut’ta yayımlanan Kuzeye Göç Mevsimi, 2001 yılında Arap Edebiyatı Akademisi tarafından 20. yüzyılın en önemli romanı olarak ilan edilmişti.”[1]

Sudan Edebiyatı'nda Abdul Aziz Baraka Sakin

l. Abdul Aziz Baraka Sakin Kimdir

Abdul Aziz Barka Sakin 1963 yılında Kasala şehrinde dünyaya geldi. Kadarif şehrinin yanında bulunan Kaşm Algırba’da büyüdü. İlkokulu Dem Alnur’da okuyup, Ortaokulu Kaşm Algırba’da tamamlamıştır. Liseyi Halfa Alcedida’da sürdürdü. Öğrenim hayatına devam eden Sakin, Mısır Assiut Üniversitesi İşletme Bölümü'nü tamamlamıştır. Halihazırda Avusturya’da ikamet etmektedir. Evli ve iki oğulun babasıdır.

ll. Abdul Aziz Baraka Sakin’nin Mesleki Hayatı

1993’ten 2000’e kadar İngilizce Öğretmeni olarak çalışmıştır. Ardından çeşitli görevlerde bulunmuştur. 2007’den 2008’e kadar Darfur Bölgesi'nde UNICEF'te Çocuk Hakları Danışmanı görevini yapmıştır. Ona ilaveten Mavi Nil Bölgesi'nde Dünya Bankası tarafından gerçekleşen toplumsal kalkınma projelerinin direktörlüğünü yapmıştır. Bu görev, Barka Sakin için son görev olmuştur. Yazmayı çok seven Barka Sakin, yazmanın "sihirbazın işi" olduğunu söylemiştir ve o günden bugüne kendini yazmaya adamıştır. Sakin’in yazmış olduğu romanların yanında hem dergilerde hem gazetelerde ve internet sitelerinde yazılar yayımlamıştır. Örnek olarak Almecela Al-Arabiya Dergisi, Dowha Dergisi, Al-Dastur Gazetesi ve Al-Jazire Net Sitesi gibi bir takım yazıları mevcuttur. Aynı zamanda Baraka Sakin’nin Sudan Öykü Kulübü’nün ve Sudan Yazarlar Birliği’nin üyelerindendir. Arap ve uluslararası kültürel etkinliklere birçok katılım sağlamıştır.

lll. Abdul Aziz Baraka Sakin’nin Edebi Kişiliği

Baraka Sakin’nin kaleme almış olduğu Al-Cengo Masamir Al-Arz  “Al-Congo Toprağın Çivi” adlı roman 2009 yılında Tayyep Salih’in roman ödülünü kazanmıştır. Bu ödülü ilan edildikten hemen sonra, Sudan Kültür Bakanlığı tarafından çıkan kararname ile romanı yasaklanmıştır. Bu romanı daha iyi bir şekilde kuşatması için tedavülü de engellenmiştir. Bu yazarın 2005’te "Kambo Kadıs’ten Bir Kadın" adlı romanı men edilmiştir.   2012’de Baraka Sakin’nin eserleri, Sudan’da her sene yapılan Hartum Uluslararası Kitap Fuarı’nda eserlerinin yer alması için sansüre yer vermemiştir. Sakin’e yasaklanma olayı şöyle izah etmiştir: “İyi niyetliyim ve güzel ahlak sahibiyim daha doğrusu barış ve özgürlüğün savunucusuyum ama sansürcüler beni ters bir şekilde okuyor”. Bilmukabele yazarın kitapları bu kadar yasaklansa da yasaklanana kadar okunmuştur. Sudan milletinin meşhur bir atasözü  vardır: "Yasaklanan şey istenir". Bunun için Abdul Aziz’in eserleri yasaklanmasına rağmen okur bir şekilde onun romanını incelemiştir. Öte yandan Barka’nın eserlerinin men edilişi, yurt içinde ses getirmesiyle birlikte yurt dışında büyük bir yankı yaratmıştır. Mesela 1993 yılında "Kambo Kadis’ten Bir Kadın" hikayesi ile Arap dünyası düzeyinde BBC tarafından düzenlenen kısa hikaye ödülü layık görülmüştür. Sadece bu ödüllerle sınırlı kalmayıp bunun yanında BBC ve Al-Arabi Dergisi işbirliğiyle düzenlenen “Stories on the Air” adlı iki eserle ödülü kazanmıştır. Abdul Aziz’in "Mukayalatul Kanderis" adlı romanı 2011 yılında, Dr. Ishraqa Mustafa tarafından tercüme edilen Almanca versiyonu 2013’te Avusturya Saalfelden şehrinde bulunan Yüksek Teknik Enstitüsü akademik müfredatına dahil etmenin kararı alınmıştır.

Muhammed Abdalla Khazin

Kaynakça

[1] Tayip SALİH, Kuzeye Göç Mevsimi: Birinci baskı Ayrıntı Yayınları/ İstanbul 2011.1.