Sudan’da Kurulan Medeniyetlerin Dünü ve Bugünü - Sudan Kültürü'nün Oluşumunun Değerlendirilmesi Bağlamında Tarihsel Bir Yaklaşım

Sudan, bazı arkeoloji âlimlerine göre medeniyet olarak bütün medeniyetlerin aslı olarak öne sürülmüştür. İsviçreli arkeolog Charlie Bonnet, Sudan'ın "dünyanın en eski ve en önemli medeniyetlerinden biri olan çok çeşitli bir medeniyet olduğunu" ifade etmiştir. Allah, Sudan dediğimiz o coğrafyayı acayip imkânlarla donatmış ve Sudan'a çok çeşitli yeraltı madenleri, su kaynakları gibi önemli birtakım unsurlar bahşetmiştir. Bu çeşitlilik Sudan’da tarih boyunca çok fazla medeniyet kurulmasına olanak sağlamıştır. Bu kurulan medeniyetlerden en önemlileri; Nabatye, Aleve ve El-Makara bu üç büyük medeniyet binlerce yıl hüküm sürmüştür. Her uygarlığın Sudan'a, kültürel ve sosyal anlamda kazandırdıkları ve izleri bugün günümüz Sudan'ında aşikârdır. Zira bugünkü Sudan’da çeşitlilik ve çok kültürlülük bulunmasının temel faktörü de o üç büyük uygarlığın mirasıdır.

Bununla beraber Sudan’ın jeopolitik konumu ezelden beri büyük uygarlıkların dikkatini çekmiştir. Konumu itibariyle Afrika ülkelerine önderlik yapabilecek kapasiteye sahiptir. Her Afrika ülkesinde olduğu gibi, Sudan’da da çeşitli etnik gruplar bulunmaktadır. Bu etnik zenginliği ile Sudan, kültürel anlamda çok etnik gruba sahip olan ülkelere, barış ve huzur içinde yaşama konusunda ciddi bir örneklik teşkil etmektedir. Sudan’ın bu yapısal ve kültürel serüvenini kavramak için düşünsel faaliyetin en yüksek zirvesine ulaşmak ve Sudan'ı tarihsel bağlamda bir bütün olarak incelemek gerekir. Bu yazımızda genel anlamıyla Sudan'ı, hem kültürel hem tarihsel olarak çok veciz bir surette ele almak için gayret göstermekteyiz.

Sudan'ı, tarihi boyunca insan toplulukları için bir çekim merkezi haline getiren eşsiz coğrafi konumudur. Sudan, antik dünyada uygarlığın merkezi olan coğrafyasına çok önemli bir uygarlık boyutu kazandırmıştır. Doğusundaki Kızıldeniz varlığı ve kıyıları, ticaretinde eski doğu uygarlıklarıyla etkileşim kurmaya imkân sağlamıştır. Ortasında Nil Nehri ve kollarının bulunması onu, ırkların ve hanedanların birbirine karışması ve kıyılarında krallık ve devletlerin oluşumunda bir eritme potası haline getirmiştir.

Sudan'da Kültürel Çeşitlilik

Kültürel çeşitliliğin varlığının kabul edilmesi; kültürel özgüllük, kültürel kimlik ve ötekini kabullenmeyi beraberinde getirir. Dolayısıyla farklılıklara saygı duyulur ve pozitiflik vurgulanır, çoğulluk ve farklılıklar insan kültürünün zenginliğinin ifadesi olur.

Sudan, Afrika'nın kavşağında öne çıkar ve bazı araştırmacılar tarafından "Minyatür Afrika" olarak adlandırılır, çünkü Afrika’daki bütün ırkların karışımına sahiptir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, antik çağlardan beri birçok etnik unsur için cazibelidir. Dolayısıyla Sudan, eski zamanlardan beri Sudan halkının soyundan geldiği etnik, sosyal ve kültürel bileşenlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve kültürel çeşitlilikle karakterize edilen her ülke için bir modeldir. Ayrıca, dünyanın farklı yerlerinden sürekli göçler nedeniyle gündeme gelen kültürel çeşitlilik konusu Sudan için yeni değildir ve bu da onu, çeşitli tarihsel dönemlerde Sudan'ın ayırt edici bir özelliği haline getirmiştir.

Kültür Turizmi

Sudan, birçok farklı kültürden insanın bir araya gelmesiyle kültürel çeşitlilik açısından zengin bir ülke haline gelmiştir. Bu da turistlerin ilgisini çekmektedir. Ülkede bulunan birçok tarihi eser, turizmin kaynaklarından biridir. Bu etkinlikleri ve eserleri görmek isteyen turistler, Sudan'ın birçok kültürel mirasının sergilendiği müzeleri ziyarete gelmektedir.

Sudan milletinin çok etnikli nüfusa sahip olmasına karşın bazı istisnai durumlar olsa da, genellikle Sudan milletinin farklı etnik gruplara karşı tutum ve reflekslerini çok az sayıda millette görürüz. Bu tutum ortak bir duyguyla hareket etmektendir. Zira bu, Sudan milletinin kadim, anonim, kolektif bir bilgeliğe sahip olmasından kaynaklanmaktadır.

Kültürel çeşitlilik, Sudan devletinin temel bir özelliğidir ve kültürel çeşitliliğin Sudan'daki tezahürleri, özellikle dil, din ve ırkta açıkça görülmektedir. Sonuç olarak, bugün Sudan'da var olan kültürel çeşitliliğin iki nedenden kaynaklandığını görmekteyiz: coğrafi faktör ve tarih faktörü. Çünkü Sudan halkı gelen tüm kültürleri insan unsurlarıyla özümseyebildi ve Sudan kültürü gelen tüm bu farklı kültürlere rağmen daima sürekliliğe tanık olmuştur. Sudan'daki kültürel çeşitlilik, kanaatimizce çoğu Afrika ülkesine iyi bir model teşkil edecek olması ve barış içinde yaşamakta bütün dünyaya örnek olmasının yadsınamaz bir gerçek olduğunu ifade etmek mümkündür.

Mustafa Mohamed Elshikh