Afrika Dilleri Serisi 3

İstanbul’da üniversite okuyan Tanzanyalı Abdülaziz Abdi ile Swahili dili üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik. Afrika’nın en çok konuşulan yerel dili olan Swahili dili hakkında kendisinden, bizâtihî bölgeden olması hasebiyle bilgi almaya çalıştık.

Söyleşi: Yusuf İzzettin Okumuş ve Ozan Dur

Swahili dili, temelde Bantu (Afrika) kökenli bir dil. Lâkin Arap ve Fars kültürlerinin Svahili kültürü ve dili üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu yadsınamaz bir gerçek. Yüzyıllar boyunca Swahili dili, Doğu Afrika sahillerinin halkının bir dili olarak kaldı. Hint Okyanusu sınırındaki diğer insanlarla uzun süredir devam eden etkileşimler Swahili dilini Komor ve Madagaskar gibi uzak adalara ve hatta Güney Afrika, Umman ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne kadar ki uzak bölgelere yaydı. 19. yüzyıl boyunca Swahili dili, kıyılardan ticaret ve göç vasıtasıyla özellikle Tanzanya'nın iç kesimlerine yayıldı. Ayrıca bugün Uganda, Ruanda, Burundi, Kongo, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mozambik'e kadar bir etkinlik alanına ulaştı.

Türkiye’de pek bilinmeyen, hatta adı sanı dahi pek bilinmeyen bu dil, dünyanın müstesna yerlerinde profesyonel bir şekilde öğretilmektedir. Bilhassa ticaret amaçlı bu dili öğrenenler olduğu gibi Afrika üzerinde emperyalist emeller besleyen devletlerde bu alanda çalışma yapmaktadırlar. Örneğin Şangay Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi'nde Swahili dili, öğretilen diller arasındadır. Ülkemizde maalesef bu dil şuan için öğretilmemektedir. Ama güzel olan bir gelişme de mevcuttur. TRT Swahili kanalı hali hazırda mevcut bulunmakta ve bu dilde haberler yapmaktadır. Lakin dilin öğretilmesiyle ilgili şu ana kadar kayda değer bir adım atılmadı.

Şu an dünyada müthiş bir şekilde bölge çalışmaları önem kazanmış durumdadır. Çalışılan bölgenin dilinin bilinmesi, bölge ile ilgili yapılacak çalışmaların daha sağlıklı yürütülmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Eğer sizde Afrika üzerine çalışmak ve oradaki insanların mevcut tecrübesini anlamak ve kavramak istiyorsanız Swahili dilini öğrenmenizi şiddetle tavsiye ediyoruz. Doğu Afrika’da konuşulan Swahilicenin yanında Batı Afrika'da yine özellikle Müslümanlar arasında yaygın bir şekilde konuşulan Hausa ve Bambara dillerinin de geleceğin Afrika'sının potansiyel kayda değer dilleri olarak görüyoruz. Allâh (c.c.) nasip ederse, niyetimiz odur ki bu dili bilen arkadaşlar ile de istişare edip hem bu dili öğrenmek isteyen hem de  Afrika üzerine çalışmak isteyen arkadaşlara yardımcı olmak istiyoruz.

Afrika üzerine çalışan hocalarımız ile konuştuğumuzda bize söyledikleri şey Afrikayı yeni keşfediyoruz ve neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz dedikleri olmuştu. Türkçe’nin dünya dili olması ve Türkiye’nin her anlamda çok iyi yerlere gelmesi için bilginin üretildiği merkezler olmamız, ilim yolunda ciddi adımlar atmamız gerekmektedir. Gönül ister ki bu tür stratejik öneme sahip dil çalışmalarını üniversitelerimiz, enstitülerimiz yapsın. Türkiye’de çok az kimsenin bildiği bu dili öğrenebilir, başta kendiniz olmak üzere ilme de büyük katkılarda bulunabilirsiniz.

Röportaj bahsine geçecek olursak;

Soru: Kendinden kısaca bahseder misin.?

"İsmim Abdülaziz Tanzanyalıyım. 2011’de Türkiye’ye geldim Kayseri’de Uluslararası İmam Hatip Lisesi'nde dört sene okudum. Ondan sonra da 29 Mayıs Üniversitesi ilahiyat bölümünü kazandım."

Tanzanya’nın resmi dilleri hangileridir.?

“Tanzanya’da resmi diller: İngilizce, Swahilice. Zenzibar tarafında da Arapçayı da ekliyorlar.”

“Swahilice eski dillerden birisidir. Bantu dillerdendir. Eskiden Arap harflerini kullanıyorduk. Bağımsızlıktan bu yana Latin alfabesini kullanıyoruz. Swahili, sahildeki yaşayan insanların dili anlamına gelmektedir. Swahili dili başta Tanzanya olmak üzere Uganda, Kenya, Burundi, Mozanbik’de biraz kullanıyorlar, Somali’de biraz kullanıyorlar, Ruanda ve Umman’da kullanılıyor. Umman’da bizim akrabalarımız var.”

Afrika’da Swahili dilini kaç kişi konuşmaktadır.?

“Şuan Afrika’da birinci sıradayız. Afrika’da bu dili konuşanların sayısı ise 350 milyon civarında. Ana okuldan liseye kadar Swahilice kullanıyoruz. Biz de 15 tane üniversite var ve üniversitelerde ise hep İngilizce dersler verilmektedir. Buna rağmen halk sokakta, evde ve iş yerlerinde hep swahilice konuşmaktadır. Ama gazeteler vesayre hep Swahilice yazılmaktadır. Makalelerde Swahilice yazılıyor. Ayrıca dünyada birçok yerde bu dil öğretilmektedir. İngiltere’de, Çin’de öğretilmektedir. Türkiye’de de trt swahili açıldı. Yurt dışından da İngilizler ve Çinliler bu dili öğrenmek için ülkemize geliyorlar. Yurt dışından gelenler dilimize çok kolay diyorlar. Bizim dilimiz hemen öğrenilebilen bir dil.”

Genel olarak bakıldığında Swahili dilinin zor yönleri nelerdir.?

“Swahili dilinde 24 harf vardır. Zor bir dil değildir. Bu dilde telaffuz sorunu yoktur. Yazıldığı gibi okuyorsun. Grameri de kolaydır çok değil. Üç ay da çok iyi bir şekilde konuşabilirsin. Arapça da olduğu gibi eril dişil ayrımı yoktur. Yüzde 35-36 civarında Arapça’dan kelime var. Yüzde üç civarında da Almancadan kelimeler var. Biraz da Portekizce var. En fazla Arapça kelime var. Ayrıca sokakta konuşulan Swahili ile akademik Swahili arasında çok fark yoktur. Yüzde 2 oranında bir fark vardır diyebilirim.”

Swahilice öğrenmek isteyenlere ne tavsiye edersin ve bu dili öğrenenlerin ne gibi faydaları olacaktır.?

“Swahilice öğrenmek isteyenler gelsinler öğretelim. Zor bir dil değil. Kolayca öğrenilen bir dil. Swahilice öğrenirsen Doğu Afrika’daki tüm ülkeleri kolayca gezebileceksin. İş dünyasında kullanabilirsin, Amerika’da ve Çin’de özellikle. Bir de çok müziki ve hareketli bir dildir.”

Şu siteye bir göz atabilirsiniz;

https://tur.worldtourismgroup.com/11-fascinating-facts-about-swahili-language-42690

Sonuç yerine

Değerli okuyucular, bilmenizi isteriz ki bizler dil bilimci değiliz. Röportaj yaptığımız kişiler de dil bilimci değildir. Buna rağmen bir farkındalık oluşturmak ve Müslüman coğrafya ile bağlarımızı daha sıkı kurabilmek amacıyla böyle bir çalışma yapalım dedik. Böyle küçük ve emin adımlarla daha iyi işler başarabileceğimize ise inancımız tamdır Allah'ın izniyle. Ayrıca ülkemizde bölge çalışmalarına duyulan ihtiyaç oldukça fazla ve boşlukta bir o kadar fazladır.  Sorular ve cevaplar basit görünse de okuyanda Swahili ve Afrika üzerinde bir izlenim bırakabiliyorsa bu çok önemlidir.