Savaş kahramanlarımızdan Seyit Onbaşı, yıllarca 276 kilogramlık bir top mermisini sırtladığına dair yanlış bir efsanenin konusu oldu. Ancak doğru kaynak kullanıldığında, bu mermilerin aslında en kötü ihtimalle 215 kilogram ağırlığında olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu yanlışlık, Osmanlı döneminde kullanılan ağırlık birimleri arasındaki farktan kaynaklandı. Bazı kayıtlarda söz konusu merminin 215 okka (yaklaşık 276 kg) olarak geçmesi, bu karışıklığa neden oldu. 

''276'' Kilogram Yanlışının Ana Kaynağı Neydi?

Savaş yıllarında yayımlanan Harb Mecmuası dergisinin 2. sayısının ilk sayfasında hepimizin bildiği Seyit Onbaşı'nın ve Niğdeli Ali'nin yer aldığı fotoğrafın altında: ''Çanakkale istihkamında '215' kıyye ağırlığındaki mermiyi sırtında taşıyan güçlü bir kahraman nefer: Mehmed Oğlu Seyyid ordumuzda harb aşkından bir örnek'' yazmaktaydı. Osmanlı'da kullanılan ağırlık birimi olarak kullanılan birimlerden birisi ''kıyye'' yani ''okka'' ölçüsüydü. 1 okka ise yaklaşık 1,28 kg etmektedir [1].  Dolayısıyla metinde geçen ''215'' okkayı kilograma çevirirsek yaklaşık olarak 276 kilogram etmektedir. Bu yanlış, Osmanlı'nın batılı ölçüm birimlerini kullanmamasından kaynaklanan bir yanlış anlaşılmadan ortaya çıkması muhtemeldir. Zira Çanakkale'de yer alan deniz bombardıman toplarının hiçbirisi 276 kilogram ağırlığında top mermisi kullanmamaktadır.

Seyit Onbaşı'nın Kullandığı Top

Çanakkale mevzileri Fatih Sultan Mehmet'ten beri geliştirilmiştir. Ardından II. Mahmut, Sultan Abdülmecid ve savaştan önce en son halini almasını sağlayan II. Abdülhamit kıyı savunmalarını geliştirmişlerdir. II. Abdülhamit'in başa geldiği yıllarda, yükselen bir sanayi olan kuvveti Almanya'dan özellikle ''Krupp'' markalı, zamanının en kaliteli topları satın alınmaya başlanmıştır. Satın alınan toplardan kıyı savunması için ayrılan modelleri ise şunlardı:

355 mm L/35 Krupp (725 kg zırh delici ve 620 kg yüksek patlayıcı mermi)

280 mm L/22 Krupp (199 kg şarapnel ve 233 kg zırh delici mermi)

240 mm L/35 Krupp (215 kg şarapnel mermi)

150 mm L/26 Krupp (35,5 kg şarapnel mermi) [2]

Peki, bu kadar çok top çeşidi varken Seyit Onbaşı'nın kullandığı topu nasıl bilebiliriz?

Aslında elimizdeki kaynaklarla bu soru kolayca yanıtlanabilir. Seyit Onbaşı, Rumeli Mecidiye Tabyası'nda görev yapmıştır [3]. Bu tabyadaysa kayıtlara göre 4 adet 240 mm L/35 mm'lik uzun namlulu top yer almaktaydı[4]. Bulunduğu taburda başka bir çeşit topun yer almaması, taşıdığı merminin ağırlığının belli olması gibi deliller bizi Seyit Onbaşı'nın topunun ''240 mm L/35 Krupp'' olduğuna ulaştırmaktadır.

(1880'lerde Rumeli Mecidiye Tabyası)

Seyid Onbaşı ve Mecidiye Şehitliğindeki Yanlışlık

Sarı ok ile gösterilen konum, Seyit Onbaşı'nın topu ateşlediği konum olarak zannedilmektedir; zira işaretlenen konumda topun taşınma anını göstermek için Seyit Onbaşı ve ateşlediği top bulunmaktadır. Ancak Türkolog ve tarihçi olan Doç. Dr. Piotr Nykiel, çalışmalarının sonucunda Seyit Onbaşı'nın muhtemel konumunun kırmızı okla gösterilen yerde olduğunu vurgulamaktadır. 

Harbiye Müzesindeki Yanlışlık

Harbiye Müzesinin girişinde 1. Dünya Savaşı'ndan kalma neredeyse tamamen korunmuş ve yukarıdaki modellerde de gösterilen 355 mm L/35 Krupp modelinde bir top bulunmaktadır. 

Bu topun hemen yanındaysa Seyit Onbaşı gözükmekte

Seyit Onbaşı'nın hayatında muhtemelen hiçbir zaman kullanmadığı bir topun yanında olması,  en hafif mermisinin 620 kilogram olduğu bir topun mermisini taşıyor gibi gözükmesi ve Seyit Onbaşı'nın 276 kilogram ağırlığında top mermisini taşıdığı bilgisinin yer alması gibi yanlışlıklar, ne yazık ki tarihi yanlış anlaşılmalara neden olabiliyor. 

Tüm bu yüce iradeyi ve gücü sergiliyerek sadece kendi ülkesinin değil dünya tarihinin bile gidişatını değiştiren gerçek kahraman Seyit Onbaşı'yı ne kadar minnet duysak azdır. 

18 Mart Şehitleri Anma Günü ve Çanakkale Deniz Zaferi'miz kutlu olsun

Kaynakça

[1] https://islamansiklopedisi.org.tr/okka

[2] https://www.navyingallipoli.com/Artillery_Heavy.asp

[3] https://www.cnnturk.com/yasam/seyit-onbasi-hikayesi-seyit-onbasi-seyit-ali-cabuk-kimdir-aslen-nerelidir-koca-seyite-ne-oldu-1632630

[4] https://www.geliboluyuanlamak.com/792_18-mart-ozel-canakkale-bogazi-savunmasinda-kullanilan-240-35lik-alman-krupp-kiyi-topunun-teknik-ozellikleri-bayram-akgun.html

• https://www.navyingallipoli.com/index.asp