ULUSLARARASI HUKUK KİŞİSİ OLAN DEVLET-1

Devletleri çok çeşitli şekilde sınıflandırabiliyoruz. Uluslararası hukukta önemli bir ayrım olan yapısına ve niteliğine göre devletten bahsedeceğim.

Yapısına Göre Devlet

1. Üniter Devlet
2. Birleşik Devlet
3. Monarşi Birlikleri ( 1.Şahsi Birlik / 2.Gerçek Birlik)
4. Federatif Birlik ( 1.Federasyon / 2.Konfederasyon)

1. Üniter Devlet: Tek bir merkezi yönetim tarafından yönetilir. Asıl yetki merkezdedir. İdari vesayet, merkezi yönetime üstünlüğü sağlar. Merkezi yönetimin atadığı vali yerel alandaki belediye başkanını denetler. Yerel yönetim merkezi yönetimin idari vesayeti altındadır.
2. Birleşik Devlet: Bu devlet türünde siyasal iktidar tek bir merkezde toplanmamakta, farklı siyasal merkezler arasından paylaşılmaktadır.
3. Monarşi Birlik (Şahsi Birlik): Bir kralın birden fazla yönettiği devlet vardır. Devletler ayrı ama o kişinin şahsı dolayısıyla bu devletler bir devlet gibi görülür. Örneğin; İngiltere, uzun süre 1714-1837’e kadar bu şekilde yönetilmiştir. Bugün ki İngiltere krallığının başındaki kişi ise Hannover soyundan gelmektedir.

Gerçek Birlik: Krallıkların birleşip bir devleti yönetmesidir. Şu andaki Birleşik Krallıkları diyebiliriz.

4.1) Federatif Birlik (Federasyon): Birden fazla devlet bir araya geliyor. Ama nasıl bir araya geliyor? Ayrı bir hukuk kişisi (?) üst bir devlet oluşturamaz. Yeni bir devlet oluştururlar.

4.2) Konfederasyon: Ayrı bir hukuk kişiliği yoktur. AB işlevsel olarak federasyondur, hukuken değildir. *Konfederasyondan ayrılmak daha kolay çünkü antlaşmayla kuruluyor bunu sona erdirince sona erer ve ayrılırsınız. Ama federasyon birliği anayasal temellidir. Böyle bir durumda ayrılmak daha zordur. Genelde iç savaş olur. Teorik olarak mümkündür. Federasyon içinde iki devlet arasında savaş çıkarsa iç savaş olur, konfederasyonda çıkar ise uluslararası savaş olur.

Niteliğine (Egemenliğine) Göre Devletler

1. Egemenliği Sınırlandırılmış Devletler: Devletler aslında taraf oldukları antlaşmalarla egemenliklerini kısıtlarlar. AB’ne yarın girersek eğer egemenliğimiz bir nevi kısıtlanmış olur. Mikro devletler egemenliği sınırlı devletler demek değildir. Bazı büyük devletler sınırlandırılırken, küçük devletler ise sınırlandırılmamıştır.

Monako: Yönetimde olanların sınırlaması; yani Monako’da prens olacak, biri kalmazsa; bu devletin tamamen Fransa’ya kalması demektir.

Vatikan (Holy See): Güvenliğinden İtalya hükümeti sorumludur. Kurucu antlaşmalarında bunlar yazıyor ve devlet kısıtlanıyor.

Andorra: Andorra’nın devlet başkanı yoktur. İki tane devlet başkanı vardır. Devleti biri Fransa devlet başkanı diğeri ise İspanya’nın komşu ülkesinin Piskopos’u yönetiyor.

A-)Sürekli Tarafsız Devletler: Egemenliği kısıtlı devletlerdir. En iyi örneği İsviçre’dir. Tarafsız devlet ise, savaşın iki tarafında da yer almaması demektir. Tarafsız devlet sadece savaş kavramı içinde yer alır. Sürekli tarafsız devlette Lahos ve Türkmenistan, ama Kamboçya ile birlikte bun devletler çok tartışılır.

Bu statüye giren devletler: Savaş veya barış herhangi bir durum siyasi, askeri, ekonomik hiçbir ittifaka dahil olamazlar. Aynı zamanda savaşlara da taraf olamazlar. Ayrıca ülkelerinde yabancı asker bulunduramazlar ve yabancı askerlerin topraklarından geçmesine izin veremez. Kendisi de yabancı ülkeye asker gönderemez.

Kıbrıs Cumhuriyeti: Egemenliği sınırlandırılmış bir devlettir. 1960’da kurulan; Rumlar tarafından ortadan kaldırıldığını söyleyebiliriz. Bu devlet antlaşma ile kurulmuştur. Zürih, Lefkoşa ve Londra antlaşmaları ile kurulmuştur. 1960’da Kıbrıs kuruldu bundan sonra oturup Kıbrıs ile bir antlaşma yapıldı. (Kıbrıs-Yunanistan-Türkiye-İngiltere)

Kıbrıs Cumhuriyeti anayasası Lefkoşa antlaşmasının bir parçasıdır. Londra ve Zürih antlaşmalarındaki konularda Lefkoşa antlaşmasında yer almıştır.Bunlar;

1. Ülkesinde yabancı asker bulundurmaya izin verecek!
2. Belli sayıda Türk ve Yunan askeri olacak.
3. İngiltere’nin iki tane üssü olacak!
4. Kıbrıs Cumhuriyeti bu üç devletin dahil olmadığı hiçbir ittifaka taraf olamaz. Mesela AB’ye üye olamaz. Türkiye üye olmadığı için ama üye olmuştur ve bu hukuka aykırı bir şeydir.
5. Garantörlük meselesi: bu devletler Kıbrıs’ın anayasal düzenini siyasi bir yolla değiştirmeyip, kuvvet kullanarak değişmeye kalkarsa; her bir devlet müdahale hakkına sahiptir.
6.  Bu devletler Kıbrıs açısından en ziyade-i müsaadeyi mazhar devlet olarak kabul edilmiştir. Kıbrıs ABD’ye kolaylık sağlarsa bu 3 devlette bundan yararlanabilir.

YUSUF TANER KILAVUZ