Devletin Tanınmasının Hukuki Sonuçları

Tanıma tek taraflı bir hukuki işlemdir. Karşı tarafın kabul etmesine gerek duyulmaz. Şartlı tanımada bazen şartları ağır görüp kabul etmeyebilirler. Bu tanımayı reddetmek değildir, şartı reddetmektir.

Tanıma (absoulately) geri alınamaz. Tanımanın en önemli sonucu hukuki ilişkiye girmektir. Tanıma geri alınamaz ama hukuki ilişkiye girmeyebilirsiniz.

Devlet ortadan kalkarsa tanımada ortadan kalkar.

Tanıma geriye etkilidir. Hukukta genelde geriye etkili olmaz. Ama geriye etkili olmazsa önemli hukuki sonuçlar doğurabilir. Tanımadığınız devletin hiçbir kanunu vs. falan sizin için meşru olamaz. Geriye etkinlik devletin resmi olarak kendini ortaya attığından beri etkilidir.

Tanımanın hukuki yetkisi nisbidir. Sadece iki devlet arasında, (başkalarıyla olan) ilişkileri etkilemez.

Her devlet başka bir devletin devlet olup olmadığını kendisi takdir edecek ve buradaki devletin takdir yetkisi tamdır. Devlet olmadan tanırsanız buna ‘premature tanıma'(3 şartı yerine getirmeden tanıma) denir. Bu hukuka aykırıdır. Devlet 3 şartı yerine getirse bile, tanımak zorunda değildir. Çünkü tanırsa onun geriye dönük tüm hukuki işlemlerini de tanımış olur. Örneğin; Türkiye’nin Güney Kıbrıs’ı tanıması. Bu tanıma önceki yazılarımda da belirttiğim gibi önemli hukuki sonuçlar doğurmuştur.

Takdir yetkisi gayri meşru olan bir devleti tanımazsınız. (Tanıma hükmüne aykırı kurulmuş devletler)

Self determinasyon hakkının olmadığı halkların kurduğu devletler, kuvvet kullanımı sonucu oluşan durumlar ve erken tanıma, takdir yetkisini sınırlayabilir.

Güney Afrika’daki ırkçı yönetim zamanında siyahilere bir sürü devlet kurdurdular. Güney Afrika bunları da tanıdı. Buradaki dış self determinasyon hakkı değil. Çünkü siz burada iç determinasyon hakkını etkiliyorsunuz.

Üç çeşit tanıma vardır.

1. Şartlı-Şartsız Tanıma

2. Açık-Zımni(örtülü) Tanıma

Yazılı veya sözlü olarak tanınmışsa yetkili kişi tarafından açık tanımadır.

Zımni; devlet eylem veya işlemde bulunuyor. O eylem veya işlem o devleti tanıdığı anlamına geliyorsa açık olmasa da zımni olarak tanımıştır. Tanıdığını söylemeyip bir işlem veya eylemde bulunuyorsa şüphesiz tanımış olarak anlaşılıyorsa zımni tanımadır.

İki taraflı anlaşma yapmışsanız (tanımadığınız devletle) o zaman zımni olarak tanımış olursunuz. Diplomatik veya konsolosluk ilişkisi kurma yine zımni tanımaya örnektir. Bağımsızlık törenlerine resmi temsilci gönderme de örnek olarak sayılabilir.

Olumsuz örnek; tanımadığınız devletle çok taraflı bir anlaşmaya taraf olursanız tanımış olmazsınız. Ticari ilişkiler kurmak tanıma anlamına gelmez. Aynı konferansa katılmak veya resmi olmayan temsilcilerle görüşmeler yapmak tanıma anlamına gelmez.

3. De Facto(Fiili)-De Jure(Hukuki) Tanıma

De Jure: bütün sonuçlarıyla devleti tanımadır. Devlet olma şartlarını yerine getirmiş devam konusunda da şüpheniz yoksa o devleti De Jure olarak tanıyabilirsiniz. Örtülü ancak ve ancak De Jure tanımaya örnektir.

De Facto: devlet olma şartlarını yerine getirmiş devamı konusunda şüpheniz varsa onu da De Facto olarak tanırsınız. Fiili tanıma sadece ve sadece açık bir şekilde yapılabilir. Örtülü şekilde yapılamaz. Bir devleti neden De Facto tanırsınız ?

C devleti iç savaşla A devletinin içinde yeni bir devlet kurmuştur. B devleti A devletini De Jure olarak tanımışsa ondan sonra orada A devletinin içinde bir C devleti kurulmuşsa B devletinin yapacağı en mantıklı şey C devletini de De Facto olarak tanımasıdır. C devleti iç savaşla A devletinin içinde yeni bir devlet kurmuştur.

Aralarındaki Fark

De Jure tanımanın biraz üstünlüğü vardır.

1.) C bölgesinde B devleti yeni bir petrol yeri almışsa en akıllı şey hem A ile hem de C ile anlaşma yapmaktır. Çünkü ilerde iç savaşla A devleti o bölgeyi geri alabilir.

2.) İki devletle ilişkinizde De Jure’ye hak tanımada üstünlük vermeniz lazım. Eğer A bölgesinde bir petrol işletmesi varsa C zaten bölgesinde olmadığı için orada hak iddia edemeyecektir.

De Facto tanıma, devletin gizli varlığını kabul etmekten farklıdır. ‘Senin varlığını kabul ediyorum fakat seni bir devlet olarak tanımıyorum.’ (devletin gizli varlığı) tanımazsanız bile devletin hakları vardır ve bunlara saygı duymalısınız.

YUSUF TANER KILAVUZ