İNGİLİZ OKULU KURAMI

ORTAYA ÇIKIŞI, BAŞLANGICI, KÖKLERİ VE YÖNTEMİ

“İngiliz Okulu II. Dünya Savaşı sonrası dönem İngiltere’sinde ortaya çıkmış bir uluslararası ilişkiler kuramıdır. Kuramın temellerini Britanya Uluslararası Politika Kuramı Komitesi’nde çalışan Herbert Butterfield, Martin Wight, Adam Watson ve Hedley Bull atmıştır. Özellikle Martin Wight’ın Londra İktisat Okulu’nda verdiği ve Komite yayınlarından bastırdığı dersleri hem İngiltere içinde hem de dışında birçok uluslararası ilişkiler öğrencisini etkilemiştir. Okulun kendi başına bir kuram haline gelmesine en önemli katkıyı diğer üç akademisyenin eserlerini temel alan, Wight’ın ölümünden sonra bunları düzenleyip yayınlayan ve kendi katkılarıyla geliştirerek kuramsallaşmayı sağlayan, aslen Avustralyalı, Hedley Bull yapmıştır.

İngiliz Okulu ile ilgili ilginç bir nokta da şudur: 1940’ların ortasından 1980’lere kadar geçen süreçte bu dört akademisyen de “İngiliz Okulu” terimini geliştirdikleri çerçeve için kullanmamışlardır. Ayrıca İngiliz Okulu, İngiltere’de çalışan tüm Uİ kuramcılarını da içermez. E. H. Carr, C. A. W. Manning ve F. S. Northedge gibi önemli İngiliz kuramcılar hem Okul çerçevesinde değerlendirilmez hem de Komite’nin çalışmalarına katılmamışlardır

İngiliz Okulu, eklektik yapıdadır. Yani, birden fazla dünya görüşünü içerir ve bunları birleştirip kullanır. Kurucu kabul edilen Martin Wight tarih boyunca insanoğlunun uluslararası ilişkiler davranışını betimleyen üç geleneksel okulun da önemini ve kendi siyasal düşüncesine katkısını belirtmiştir. Bunlar Makyavelci (ya da Hobbescu) gerçekçilik, Grotiuscu akılcılık ve Kantçı devrimciliktir. Makyavelciler uluslararası ilişkileri çatışma açısından incelerken Kantçı devrimciler değişik devletlerde yaşayan insan gruplarının veya sınıfların ortak çıkar, fikir ve ideolojiler çerçevesinde hareket edebileceğini iddia eder. İngiliz Okulu bu iki geleneksel bakış açısı ile doğrudan ilgilidir ve bunların bazı varsayım ve önermelerinden yararlanmıştır.” [1]

Okul tartışmaya yer bırakmayacak şekilde devlet-merkezci bir analiz çerçevesi kullanır.

TEMEL SORULARI

• *Uluslararası toplum nedir?
• *Uluslararası toplumun sınırları nedir?
• *Uluslararası toplumun varlığı, devletlerarası işbirliğine yol açar mı?
• *Uluslararası ilişkilerde düzen var mıdır, ne anlama gelir ve nasıl korunur?
• *Düzen-adalet tartışmasında hangisinin önde gelir?
• *Ortak kurallar, değerler ve kurumların şu an için ne kadar yerleşmiştir ve bu kurallar, değerler ve kurumlar daha ne kadar uluslararası topluma nüfuz edebilecek?
• *Ortak amaç, çıkar ve kuralların bir toplum yaratmaya yeter mi?

TEMEL ARGÜMANLARI

İngiliz Okulu’nun temelini oluşturan dört temel argümanı aşağıdaki gibidir:

1. Uluslararası ilişkilerin birincil oyuncuları egemen devletlerdir (Şehir devleti ya da ulus-devletler)
2. Uluslararası ilişkilerde, iki ya da daha fazla devletin aralarında ilişki olduğu ve birbirlerinin kararlarına yeterince etki edebildikleri sürece, bir devletler-sistemi vardır.
3. Uluslararası sistem anarşiktir. Anarşi ortak hükümet olmaması anlamına gelir.
4. Uluslararası sistemde devletler, ortak çıkarları ve değerleri çerçevesinde kendilerini sınırladığını düşündükleri ilişkileri düzenleyen ortak kurallar ve birlikte yürütülen kurumların oluşturduğu bir “uluslararası toplum” içinde var olurlar.

ÖNEMLİ TEORİSYENLERİ

Herbert Butterfield, Martin Wight, Adam Watson, Hedley Bull, R.J. Vincent, David Long, Peter Wilson, Barry Buzan, Richard Little, Nicholas Wheeler, Timothy Dunne, Robert Jackson, Edward Keene,  James Mayall, Andrew Linklater, İan Clark, Hidemi Suganami ve Andrew Hurell

TEORSİYENLERİN ÖNEMLİ KİTAPLARI

• Adam Watson, The Evolution of International Society
• Martin Wight, International Theory: The Three Traditions
• Martin Wight, Systems of States
• Herbert Butterfield ve Martin Wight (der.), Diplomatic Investigations
• Hedley Bull, The Anarchichal Society
• Hedley Bull, The Grotian Conception of International Society
•  Herbert Butterfield ve Martin Wight (der.), Diplomatic Investigations
• Barry Buzan, From International to World Society?: English School Theory and the Social Structure of Globalization
• Andrew Linklater ve Hidemi Suganami, The English School of International Relations A Contemporary Reassessment
• Timothy Dunne, Inventing International Society: A History of the English School
• Richard Little ve John Williams (der.), The Anarchical Society in a Globalized World
• Hedley Bull ve Adam Watson (der.), The Expansion of International Society
• Ian Clark, Legitimacy in International Society
• Martin Wight, Four Seminal Thinkers in International Theory : Machiavelli, Grotius, Kant, and Mazzini
• Martin Wight, Power Politics
• Tim Dunne, Inventing International Society: A History of the English School
• Barry Buzan, "From International to World Society? : English School Theory and the Social Structure of Globalisation"
• Nicholas Wheeler, Saving Strangers
• Andrew Hurrell, On Global Order: Power, Values, and the Constitution of International Society
• Edward Keene, Beyond the Anarchical Society: Grotius, Colonialism and Order in World Politics
• James Mayall, Nationalism and International Society
• James Mayall, World Politics
• Adam Watson, The Evolution of International Society
• Barry Buzan,  An Introduction to the English School of International Relations: The Societal Approach
• Robert H. Jackson, The Global Covenant: Human Conduct in a World of States

HAKKINDA MUTLAKA BİLİNMESİ GEREKENLER

*Wight ve Bull daha çok kuramsallaşmaya, Watson ve Butterfield ise daha çok kuramın ele aldığı sorunların tarihsel yöntem kullanılarak görgül çözümlemelerine katkıda bulunmaya çalışırlar.

* Kuramın kurucuları -Wight, Bull, Watson, Butterfield -birincil konu olarak “devletler-sistemler” ile ilgilenmiştir. Bu sistemlerin nasıl geliştiği, nasıl daralıp genişlediği, özellikleri, sistem-anarşi ilişkileri ana araştırma konusudur.

*İngiliz Okulu’nun en önemli ve merkezi kavramı “uluslararası toplumdur”

*İngiliz Okulu büyük kuram (grand theory) potansiyeline sahip önemli bir kuramdır.

Oktay KAYMAK

[1] Devlen, Balkan ve Özdamar, Özgür, “Uluslararası İlişkilerde İngiliz Okulu Kuramı: Kökenleri, Kavramları ve Tartışmaları”, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 25 (Bahar 2010), s. 43-68.