BİR İSLAMİ FİNANS ENSTRÜMANI: TEKAFÜL | İlim ve Medeniyet

 TEKAFÜL

Tekâfül, “dayanışma” anlamına gelmekte olup, dini hassasiyetler gereği geleneksel sigortalara yaklaşmayan ancak sigortalanmaya da ihtiyaç duyan insanların yardımlaşma ve işbirliği temelinde bir araya gelerek “birbirlerini” sigorta etmesi şeklinde ortaya çıkan geleneksel sigortaya alternatif bir sistemdir.

• Tekafülün Tarihçesi

Temel prensipler olarak yüzyıllardır uygulanan bu sistem modern manada 1900’lü yıllarda ticari sigortaya bir alternatif olarak tartışılmaya başlanmıştır. İlk Tekâfül Sigorta şirketleri 1979’da Sudan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde kurulmuştur. Daha sonra başta Malezya ve Suudi Arabistan olmak üzere günümüzde Müslüman olan/olmayan pek çok ülkede çeşitli sigorta şirketleri kurulmuş durumdadır.

• Tekafül Uygulamaları

Geleneksel sigortaların aksine tekâfül sisteminde toplanan primler teberru (bağış) olarak alınmakta ve bir havuzda toplanmaktadır. Bu havuzda biriken meblağ hasar gerçekleşmesi halinde mağdur olan poliçe sahibinin mağduriyetini gidermede kullanılmaktadır. Tekâfül sisteminde geleneksel sigorta şirketlerince verilen Kasko, Zorunlu Trafik, Yangın, DASK, Ferdi Kaza, Mühendislik vb. sigortaların hemen hemen hepsi bulunmaktadır.

Katılımcılardan alınan teberrular (primler) havuzda toplanmakta ve hasar ödemeleri bu havuzdan karşılanmaktadır. Ayrıca bu meblağ Katılım Bankaları, İMKB Katılım Endeksine Kota Şirket Hisseleri, Sukuk, Döviz-Altın gibi Danışma Kurulu tarafından uygunluk görüşü verilen yatırım alanlarında değerlendirilmekte ve elde edilen kazanç belirli oranlarda havuza aktarılmaktadır.

Tekâfül şirketlerinin en önemli ve diğer sigorta şirketlerinden farklı olan yanlarından birisi poliçe sahiplerine belirli şartlarda bakiye iadesi yapmasıdır. Belirli bir dönemde havuzda toplanan meblağdan o dönem içerisinde ödenen hasarlar ve diğer teknik işlemler için ödenen tutarlar düşülmektedir. Varsa öncelikli olarak karz-ı hasen yani faizsiz krediler de ödenir. Dönem sonunda havuzda artı bir bakiye kalması halinde, bu bakiye o dönemde havuza iştirak eden poliçe sahiplerine, katılım oranlarına göre iade edilebilmektedir.

2011 yılına kadar Tekafül sektörü dünya genelinde 200’ü aşkın kurum aracılığı ile işletilmekte olup varlıklarının değeri 12 milyar $ olarak tahmin edilmekteydi. Bir yıl içinde (2011-2012) Endonezya Tekafül piyasası en yüksek büyümeyi (%67) kaydetmiştir. Endonezya’yı %58 ile Bangladeş ve %34 ile Suudi Arabistan takip etmiştir.

2010 yılına ilişkin Küresel Aile Tekafülü[1] Raporu’na göre 2010 yılında küresel ölçekte brüt Tekafül katkısı 2009 yılına nazaran %29 artarak 1,7 milyar $ olmuştur. 2007 ile 2010 yılları arasında küresel aile tekafülü katkısı, %36 büyüme oranında artış göstermiştir. 2010 yılında Güneydoğu Asya’nın küresel aile Tekafül katkısı içerisindeki payı %73 olup bunu %25’lik pay ile Orta Doğu ve %2’lik pay ile Güney Asya takip etmiştir.

Genel olarak Tekafül piyasasının büyük bir bölümünün Orta Doğu ile Körfez İşbirliği Konseyi (GCC) bölgesinde olmasına rağmen, aile tekafülü piyasası daha ziyade Güneydoğu Asya’da, özellikle de Malezya’da yoğunlaşmıştır. 2010 yılında Malezya’daki aile tekafülü sektörüne ödenen katkıların ülkedeki net tekafül katkıları içerisindeki payının %77 olduğu tahmin edilmektedir.

Tekafül, İslami Finans enstrümanları içerisinde en çok rağbet gören önemli uygulamalardan biridir. Son 30 yıldır dünya üzerinde İslami Finansın hacmi hızla genişlemektedir. Tekafül, faiz hassasiyeti olan ciddi bir kitlenin hem yatırım hem borçlanma hem de sigorta sorunlarına cevap oluşturan önemli bir finans aracı. Bu sebeple de son 30 yılda hacmini genişletmiş, genişletmeye de devam etmektedir.

[1] Aile Tekafülü: Bireylerin ya da şirketlerin uzun vadede korunmasına yönelik olup, örneğin, sağlık planları, eğitim, kaza, evlilik, hac ve umre vb. işler için yapılmakta, vade tarihi 10 yıldan 40 yıla kadar değişmektedir.

KAYNAKÇA

AHMED, H. (2014) “Finansal Katılım ve İslami Finans: Organizasyonel Yapılar, Ürünler, Sosyal Sorumluluk ve Sürdürülebilirlik” IKBAL Z. & MIRAKHOR, A. (der.) içinde Ekonomik Gelişim ve İslami Finans. İstanbul: Borsa İstanbul Kitaplığı

SHARIF, K. & BAO, W.Y. (2014) “İslami Finansta Sosyal Güvenlik Ağları ile Sosyal Sigortanın Teorisi ve Araçları: Tekafül ve Te’min” IKBAL Z. & MIRAKHOR, A. (der.) içinde Ekonomik Gelişim ve İslami Finans. İstanbul: Borsa İstanbul Kitaplığı

http://www.kuveytturk.com.tr