GÜNEY ASYA BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (SAARC) | İlim ve Medeniyet

GÜNEY ASYA BÖLGESEL İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (SAARC)

Üye Ülkeler: Afganistan, Bangladeş, Butan, Hindistan, Maldivler, Nepal, Pakistan, Sri Lanka.

Gözlemci Üyeler: ABD, AB, Çin, Avustralya, Japonya, Güney Kore, İran, Myanmar, Mauritius.

Türkiye’nin Üyelik Durumu:  Türkiye 2011 yılında Gözlemci üyelik için başvurmuştur.

Örgütün Kuruluşu

Soğuk Savaşın son evrelerinde Güney Asya’da meydana gelen kopukluğu gidermek ve bölgesel işbirliğini arttırmak amacı ile kuruluş çalışmalarına başlanılan Güney Asya Bölgesel İşbirliği Örgütü (SAARC-South Asian Association for Regional Cooperation), 8 ARALIK 1985 tarihinde Bangladeş’in başkenti Dakka’da Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Maldivler, Butan, , Nepal ve Sri Lanka’nın Devlet/Hükümet Başkanlarının katılımıyla kurulmuştur. Yedi ülke ile kurulan örgütün üye sayısı 2007 yılında Yeni Delhi’de düzenlenen 14. SAARC Zirvesi’nde Afganistan’ın da üye olarak kabul edilmesi ile 8’e çıkmıştır.

Günümüzde : ABD, AB, Çin, Avustralya, Japonya, Güney Kore, İran, Myanmar ve Mauritius’un gözlemci üye olduğu örgüte Türkiye de 2011 yılından gözlemci üye olmak için başvurmuştur.

Örgütün Amacı

SAARC; Güney Asya halklarının refahını arttırmak, yaşam kalitesini yükseltmek, bölgede ekonomik büyümeyi hızlandırmak, sosyal ve kültürel kalkınmayı teşvik etmek ve bölge insanın potansiyelini ortaya çıkararak onurlu bir yaşam sürmesini sağlamak amacıyla 1985 yılında Güney Asya ülkeleri arasında kurulan sosyo-ekonomik bir örgüttür.

Örgütün kuruluş şartında temel amaç olarak; bölgede ekonomik, sosyal, kültürel, bilimsel ve teknik alanlarda aktif işbirliğini güçlendirmek, gelişmekte olan diğer ülkelerle işbirliğini güçlendirmek, üyeler arasında ortak çıkar alanlarında ve uluslararası platformlarda dayanışmayı geliştirmek, karşılıklı güven duygusunun geliştirilmesi için diğer ülkelerin sorunlarını anlamaya çalışmak, aynı amacı taşıyan uluslararası ve bölgesel örgütler ile işbirliği yapmak olarak açıklanmıştır.

Faaliyetleri

1985’ten günümüze kadar yapılan zirvelerde en çok gündeme gelen konular üye ülkeler arasındaki sınırsal anlaşmazlıklardan doğan sorunlar çerçevesinde çözüm bekleyen temel konulardır. Bu konuların başında ise üyeler arasında sürekli dillendirilen terörizm meselesidir. Dolayısıyla toplam nüfusu 2 milyara yaklaşan bu üye ülkelerin liderleri uluslararası terörizme karşı birlikte mücadele etme kararı almış ve bu çerçevede çeşitli adımların atıldığı görünmektedir. Ayrıca üye ülkelerin ortak sorunu olan bölgesel yoksulluğa karşı işbirliğini geliştirme çabaları da ön plana çıkmaktadır. Bu yolla bölgede 2006 yılında Güney Asya Serbest Ticaret Bölgesi anlaşması imzalanmıştır.

Örgütün gerçekleştirmeye çalıştığı en önemli hedeflerden biri de üye ülkeler arasındaki etkileşimi arttırıp sorunları minimuma indirgemektir. Ancak her ne kadar teşkilatın tüzüğüne göre “iki taraflı ve ihtilaflı konular” teşkilatın ve tartışmaların dışında tutulmaktadır denilmesine rağmen yılda bir kez toplanılan zirvelerin Pakistan ve Hindistan arasındaki temel anlaşmazlık konularına sahne olması kaçınılmazdır.

Aynı zamanda SAARC çerçevesinde gelişen işbirliğinde ülkelerin bağımsızlığı ve eşitliği baz alınarak üye ülkeler arasında sınır bütünlüğü, siyasi bağımsızlık, ülkelerin birbirlerinin içişlerine karışmaması ve ikili-çok taraflı karşılıklı fayda ilkeleri ön plana çıkmaktadır

Teşkilatın mevcut faaliyetleri Entegte Eylem Programı (Integrated Program for Actıon, IPA)  çatısı altında 13 alanı içermektedir. Bunlar; Tarım ve Orman, Sağlık ve Nüfus Faaliyetleri, Meteoroloji, Posta Hizmetleri, Uyuşturucu Trafiğini ve Kullanımını Önleme, Kırsal Kalkınma, Bilim ve Teknoloji, Spor, Sanat ve Kültür, İletişim, Ulaşım, Kalkınmada Kadın, Eğitim ve Turizm’dir.

SAARC faaliyetlerinin diğer alanları, 1986 Bangalora (Hindistan) Zirvesinde belirlenmiştir. Bunlar; Organize Turizmin Teşviki, SAARC Kürsüsü, Burs Programı, SAARC Görsel- İşisel Değişim Programı, SAARC Genç Gönüllüler Programı, SAARC Dokümantasyon Merkezi , Tarımsal Bilgi Merkezi (SAIC)’dir.

Bunlara ek olarak SAARC zirvelerine bakıldığında  sırasıyla bir takım projelerin hayata geçirilmesi adına adımların atıldığı görülmektedir. Kasım 1987’de Katmandu Zirvesinde SAARC Gıda Emniyet Rezervi’ni kuran anlaşma imzalanmıştır.  SAARC Terörizmi Önleme Bölgesel Kongresi 22 Ağustos 1988’de yürürlüğe girmiştir. Üçüncü Zirvede tanımlanan çevre ve iktisadi işbirliği konuları doğal afetlerin sebep ve sonuçları hakkında ulusal çalışmalar, çevrenin korunması, ticaret, imalat ve hedef sahalar tamamlanmıştır. Dördüncü Zirvede üye ülkelerin gıda politikalarından giyim, barınma, eğitim, temel sağlık hizmetleri, nüfus planlaması, çevre koruması gibi konulara kadar önlemlerin alınması adına çalışmaların yapılması kararlaştırılmıştır. Beşinci Zirve’de SAARC Narkotik Uyuşturucular ve Psikotropik Maddeler Anlaşması imzalanmıştır. Ayrıca 1991-1992-1993 yılları sırasıyla “SAARC Barınma Yılı”, “SAARC Çevre Yılı” ve “SAARC Sakatlar Yılı” olarak kabul edilmiştir.

Aralık 1991’de Kolombo’da toplanan altıncı Zirvede bölge adına önemli kararlar alınmıştır. Bunlar arasında; Bağımsız Güney Asya Yoksulluğu Azaltma Komisyonu kurulması, Bölgesel projeler için bir SAARC fonu kurulması, Çevre Komitesi kurulması, Üye ülkeler arasında Ticaretin Serbestleştirilmesi Anlaşmasının hazırlanması ve 1997’de SAARC Tercihli Ticaret Anlaşması (SAFTA)’nın hükümlerinin tespit edilmesi için Hükümetler arası bir grup kurulması gibi kararlar ön plana çıkaktadır. Devam eden zirvelerde birçok konuda önemli kararların alınmasına rağmen ve birçok SAARC toplantısı yapılıp, deklarasyonlar yayınlanmasına rağmen alınan kararlar yerine getirilmemekte ve istenilen sonuçlara bir türlü ulaşılamamaktadır.  Ancak bunların yanı sıra on ikinci Zirvede alınan Serbest Ticaret Bölgesi antlaşması göreceli de olsa uygulama alanı bulmuştur.

Güney Asya Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması

Güney Asya Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması (South Asian Free Trade Area-SAFTA) üye ülkelerin Bakanları tarafından Nisan 1993’te Daka’daki yedinci SAARC Zirvesi çalışmalarında gündeme gelmiştir. Yapılan çalışmaların nihayetinde 6 Ocak 2004 tarihli SAARC zirvesinde İslamabat’ta SAFTA antlaşması imzalanmış ve sözleşme 1 Ocak 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sırasıyla Gümrük Birliği, Ortak Pazar ve Ekonomik Birliğe doğru ilerlemeyi planlayan bu anlaşmanın temel amacı bölge içi ticarette tarife ve tarife-dışı engelleri kademeli olarak kaldırmaktır.

Anlaşmanın yürürlüğe girmesinin ardından üye devletlerin Ticaret Bakanlarından oluşan SAFTA Bakanlar Konseyi (SMC) kuruldu. Serbest ticaret antlaşması ile birlikte bölgede işbirliği ve ticarette göreceli bir artış meydana gelmiştir, 2009 yılında SAARC kapsamında üye ülkeler arasındaki SAARC ihracatı 206,7 milyar ABD Doları iken bu rakam 2012 yılında 354,6 milyar ABD Dolarına yükselmiştir. İthalat ise 330 milyar ABD Dolarından 602 milyar ABD Dolarına yükselmiştir. Günümüzde bu rakamlar değişse de ticaret hacmi planlandığı üzere gelişim göstermemektedir. Nitekim günümüzde üye ülkeler arasındaki ticaret, küresel ticaretin ancak yaklaşık yüzde 1’ini oluşturmaktadır.

Sonuç olarak SAARC yaklaşık 33 yıllık bir kurum olmasına rağmen bölgede istenilen hedefe ulaşamamıştır. Nitekim bunun çeşitli nedenleri vardır: Üye ülkeler arasındaki sınır anlaşmazlıkları, ihtilaflı bölgeler(Keşmir) ve göçmen sorunu gibi birçok büyük neden üye ülkeler arasında ekonomik entegrasyonun oluşmasını engellemektedir. Ayrıca üye ülkeler dünyadaki en yoksul kesiminden yaklaşık 500 milyon insanı barındırmakta ve dünyada okuma yazma bilmeyen insanların yaklaşık %50’si yine bu ülkelerde yaşamaktadır. Dolayısıyla zayıf ve kırılgan sivil toplumların da bölgesel işbirliğini engellediği söylenmektedir.

Aydın GÜVEN

 

KAYNAKÇA

http://www.saarc-sec.org/ SAARC. erişim:05.08.2018

http://www.nti.org/learn/treaties-and-regimes/south-asian-association-regional-cooperation-saarc/ South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC). erişim:05.08.2018

http://www.hurriyet.com.tr/dunya/guney-asyada-terorizm-trafigi-ve-saarc-2007-zirvesi-6371832 Güney Asya’da Terörizm Trafiği ve SAARC 2007 Zirvesi. erişim:06.08.2018

http://www.icsw.org/images/docs/Regions/sasia/pub/book.pdf  South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC). INTERNATIONAL COUNCIL ON SOCIAL WELFARE-  erişim:06.08.2018

Kunal Mukherjee.The South Asian Association for Regional Cooperation: Problems and prospects. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.910.7232&rep=rep1&type=pdf erişim:06.08.2018