GÜNEYDOĞU AVRUPA İŞBİRLİĞİ SÜRECİ (GDAÜ) NEDİR? NE ZAMAN KURULMUŞTUR? NELERİ AMAÇLAR? | İlim ve Medeniyet

Uluslararası Örgüt Bilgileri

Örgütün Amacı: GDAÜ Süreci, bölge ülkeleri arasında siyasi ve güvenlik alanlarında işbirliğinin güçlendirilmesi, ekonomik işbirliğinin teşvik edilmesi ve işbirliğinin demokratik kurumlar, adalet, yasadışı faaliyetlerle mücadele ve beşeri boyutlarının genişletilmesini amaç edinmektedir.

Kuruluş Tarihi: 1996

Merkezi: Esnek bir daimi istişare mekanizması şeklinde yapılanan GDAÜ’nün bir merkezi bulunmamaktadır.

Genel Sekreteri: Genel Sekreteri bulunmayan örgütün sekretarya faaliyetlerini Dönem Başkanı ülke yürütmektedir.

Üye Ülkeler: Türkiye, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Karadağ, Kosova, Makedonya, Moldova, Romanya, Sırbistan, Slovenya ve Yunanistan.

Türkiye’nin Üyelik Durumu: GDAÜ’nün kurucu üyelerinden olan ülkemiz, 1998-1999 ve 2009-2010 yıllarında örgütün Dönem Başkanlığını yürütmüştür.

GÜNEYDOĞU AVRUPA İŞBİRLİĞİ SÜRECİ TARİHİ

GDAÜ, Balkanlarda barış, güven ve istikrar ortamının tesis edilmesi, iyi komşuluk ilişkilerinin kurulması ve bölgesel işbirliğinin sağlanması amacıyla 1996 yılında Sofya’da kurulmuştur. 12 Şubat 2000’de Bükreş Zirvesi’nde imzalanan “Güneydoğu Avrupa’da İyi Komşuluk İlişkileri, İstikrar, Güvenlik ve İşbirliği Şartı” (GDAÜ Şartı), Sürecin sağlam bir temelde gelişmesi için gerekli zemini oluşturmuştur.

GDAÜ, ülkemizin de içinde etkin biçimde yeraldığı ve Balkanlar’dan kaynaklanan tek işbirliği platformu olma özelliğine sahip bir siyasi oluşumdur. Bu özelliğiyle, 1930’lar, 1950’ler ve 1980’lerdeki Balkan işbirliği modellerinin siyasi mirasçısı ve iki Dünya Savaşı arasında (1934 yılında) oluşturulan Balkan Antantı ve 1954 yılında kurulan Balkan Paktı’nın halefi olarak kabul edilebilir.

Birincisi 1988 yılında Belgrad’da, ikincisi ise 1990 yılında Tirana’da yapılan Balkan Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferanslarının üçüncüsü, eski Yugoslavya’da yaşanan savaşın sona ermesiyle birlikte Balkanlarda işbirliği ve kalıcı barışı tesis etmeyi hedef alan “Balkan İşbirliği Süreci”nin yeniden canlandırılması çerçevesinde, 6 Temmuz 1996 tarihinde Sofya’da, dördüncüsü de 9-10 Haziran 1997 tarihleri arasında Selanik’te yapılmıştır.

12 Şubat 2000’de Bükreş Zirvesi’nde Devlet/Hükümet Başkanları düzeyinde imzalanan “Balkanlar’da İyi Komşuluk İlişkileri, İstikrar, Güvenlik ve İşbirliği Şartı”, ülkemizin bu süreçte oynadığı etkin rolün bir göstergesi sayılabilir.

“Güneydoğu Avrupa’da İyi Komşuluk İlişkileri, İstikrar, Güvenlik ve İşbirliği Şartı” (GDAÜ Şartı), Sürecin sağlam bir temelde gelişmesi için gerekli zemini oluşturmuştur.

Bölgenin ortak iradesini ve özgün sesini yansıtan tek Balkan işbirliği forumu olan GDAÜ, bu niteliğiyle başta AB olmak üzere uluslararası alanda kabul görmüştür. GDAÜ, bölge ülkelerinin Avrupa ve Avrupa-Atlantik kurumlarıyla entegrasyonu bağlamında da önemli bir araç olarak görülmektedir. GDAÜ, bölge ülkeleri arasında siyasi ve güvenlik işbirliğinin güçlendirilmesi, ekonomik işbirliğinin teşvik edilmesi ve işbirliğinin demokratik kurumlar, adalet, yasadışı faaliyetlerle mücadele ve beşeri boyutlarının genişletilmesini amaç edinmektedir.

GDAÜ Şartı çevresinde her yıl, düzenli olarak yapılan Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nin yanısıra, biri gayrıresmi olmak üzere iki Dışişleri Bakanları Toplantısı ve dört Siyasi Direktörler Toplantısı gerçekleştirilmektedir. GDAÜ süreci çerçevesinde ayrıca, Parlamento Başkanları Toplantısı, Bakan düzeyinde sektörel toplantılar, uzman düzeyinde sektörel toplantılar ve konferanslar da yapılmaktadır.

Esnek bir daimi istişare mekanizması şeklinde yapılanan ve bir merkezi bulunmayan GDAÜ’nün icra “organı” dönem başkanlıklarıdır. Ülkemiz, 1998-1999 ve 2009-2010 dönemlerinde GDAÜ Dönem Başkanlığı’nı yürütmüş ve Haziran 2011’de dönem başkanlığını Karadağ’a devretmiştir.

GDAÜ Dönem Başkanlığını Haziran 2015’ten itibaren Bulgaristan yürütmekte olup, bu görevi Haziran 2016’da Hırvatistan’a devretmesi öngörülmektedir.

Parlamenter Boyut: 

GDAÜ üyesi ülkelerin Meclis Başkanlarının 1997 yılından itibaren düzenli olarak toplanmasıyla başlayan parlamenter boyutu kurumsallaştırma çalışmalarının neticesinde, 2013 yılında alınan kararla GDAÜ Parlamenter Asamblesi (GDAÜ PA) tesis edilmiştir.

Türkiye-GDAÜ İlişkileri: 

Türkiye, Balkanların geleceğine en fazla katkıyı yine Balkan ülkelerinin sağlayabileceği inancında olup bu anlayışla, “bölgesel sahiplenme” ve “kapsayıcılık” ilkelerini gözeterek, bölgede özgün işbirliği mekanizmalarının geliştirilmesi üzerinde de hassasiyetle durmaktadır. Bu bağlamda Türkiye, bölgeden kaynaklanan yegane girişim olarak önem taşıyan GDAÜ’ye ayrı önem vermektedir.

Ülkemiz, Haziran 2009-Haziran 2010 tarihleri arasında üstlendiği GDAÜ Dönem Başkanlığı görevini başarıyla yerine getirmiş ve bölgesel sahiplenmenin en güzel örneklerinden birini sergilemiştir.

Kaynak: TC DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI (mfa.gov.tr)