STOLTENBERG’İN NATO ZİRVESİ ÖNCESİNDE YAYIMLADIĞI MAKALENİN BİR DEĞERLENDİRMESİ | İlim ve Medeniyet

Rusya-Ukrayna Savaşı başladığı günden beri, Finlandiya ve İsveç NATO’ya üye olmak için girişimlerde bulunmuşlardı. Ancak Türkiye, bu ülkelerin, PKK, PYD gibi Türkiye için tehdit unsuru oluşturan terör örgütlerini destekliyor olmalarından ötürü, bu ülkelerin üye olabilmeleri için bazı şartlar sunmuştu. Geçtiğimiz aylarda Finlandiya’nın NATO’ya üyeliği Türkiye tarafından kabul edildi. Ancak Türkiye, İsveç’in üyeliğini ağırdan aldı. 11- 12 Temmuz 2023’te yapılan NATO zirvesinde ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç’in NATO üyeliğinin görüşülmesi için TBMM’ye gönderildi. Bu gündemlerin yanında zirvenin en önemli gündemi, Ukrayna- Rusya Savaşı oldu. Bu zirveden bir gün önce, 10 Temmuz’da, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg bir makale yayımladı. Bu makalede Ukrayna-Rusya Savaşı’nın açmazından, NATO’nun geleceğine dair önemli noktalara değindi.

Ukrayna- Rusya Savaşı, 3. Dünya Savaşı’na mı Evriliyor?

Stoltenberg, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü yasadışı savaşın tarihte bir dönüm noktası olduğunu, savaşın Avrupa’ya geri döndüğünü ve büyük güçler arasındaki rekabetin büyüdüğünü yazmaktadır.

Tarihin dönüm noktaları, ya icatlar ya devrimler ya da savaşlar olmuştur. Ukrayna- Rusya Savaşı için bir dünya savaşı denilebilir mi?

• 17 Temmuz 2023’te, Tahıl Koridoru Anlaşması sona erecektir. Dünyanın tahıl ambarlarından biri olan Rusya’nın, tekrar bir anlaşmaya yanaşmaması, dünyada ciddi oranda gıda sorunu meydana getirecektir.
• Stoltenberg, NATO’nun bir Avrupa ve Kuzey Amerika kuruluşu olduğunu ancak, Hint- Pasifik (Avustralya – Japonya- Yeni Zelanda – Güney Kore) ortaklarıyla işbirliklerini arttırmalarını beklediğini yazmaktadır.

NATO bölgesel bir ittifaktır ancak karşılaşılan zorluklar küreseldir diyen Stoltenberg, otokratik rejimlerin birbirine yaklaşmasına karşılık, özgürlüğe ve demokrasiye inananlar bir arada durmalıdır demektedir. Yazısında NATO’nun Çin’i bir düşman olarak görmediğini belirten Stoltenberg, “otokratik rejimlerin birbirine yaklaşması” derken, Rusya- Çin yakınlaşmasını kast etmektedir. Ayrıca Çin’e, Rusya’yla hatırı sayılır yakınlığı olduğunu fakat Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yaptığı işgale sessiz kalmasından ötürü tepki göstermektedir.

Savaş başladığı günden bu yana sürekli Ukrayna’nın yalnız olduğu, kimsenin destek vermediği söylenmiştir. Ancak Stoltenberg, Ukrayna zırhlı tugaylarının eğitiminden savaş araçlarına, gelişmiş hava savunmalarından Ukraynalı pilotlara dördüncü nesil savaş uçakları konusunda eğitimler verdiklerini ve daha fazla destek vereceklerini yazmaktadır.

Tüm bu olanları göz önünde bulundurduğumuzda, kimsenin tarafsız olmadığını ancak kimsenin de taraf olduğunu açıkça dile getirmediği/ getiremediği, Soğuk Savaş dönemini andıran, çift kutuplu bir dünya görünmektedir.

SSCB’nin yıkılmasının ardından çift kutuplu dünya, ABD’ye rakip devlet olmadığından tek kutuplu bir dünyaya evirilmiştir. 2000’den sonra, Rusya ve Çin dünya siyasetinde aktif yer almaları ve güçlenmeleri, ABD için bir tehdit oluşturmakta ve tek kutuplu dünya düzeni yerini yeni bir düzene bırakmaktadır. Kutbun bir tarafında Avrupa ve Amerika kıtasında yer alan birçok ülke mevcutken, diğer tarafta ise Rusya, Çin, Hindistan ve İran gibi ülkeler yer almaktadır. NATO, AB gibi kurumlar askeri, ekonomik vb. yönlerden güçlü kurumlardır. Ancak Çin’in öncülük ettiği Şanghay İşbirliği gibi kurumlar da ciddi güce sahiptirler. Görüldüğü üzere, tek kutuplu bir dünya dönüşüme girmektedir. Bir tarafta ABD’nin öncülüğünü yaptığı kurumlar, diğer tarafta ise Çin ve Rusya’nın öncüsü olduğu kurumlar yer almaktadır.

• Ülkelerin taraf olmak için giriştiği yarış,
• Çin ve ABD’nin, Afrika ve Ortadoğu üzerindeki sömürü yarışları,
• Rusya’nın ciddi oranda doğalgaz rezervine sahip olması ve bunu Avrupa’ya karşı bir tehdit unsuru olarak kullanması,
• Tahıl koridoru anlaşmasının 17 Temmuz’da bitmesiyle olası bir gıda sorununun yaşanması,
• Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya katılmalarıyla, “Baltık Deniz’inden Karadeniz’e kadar kesintisiz bir kalkan sağlanacaktır” diyen Stoltenberg’in bu sözünün, Doğu ve Batı’nın net bir şekilde birbirinden ayrılması olarak değerlendirilebilmesi,
• Ayrıca Stoltenberg’in “bu savaş, tarihte bir dönüm noktasıdır” diye yazması ve
• Tüm bu süreçlerin görünür yüzü olan Ukrayna- Rusya Savaşı,

olası bir dünya savaşı yaşanabileceğini veyahut ekonomi, sağlık, diplomasi, siber güvenlik vb. alanlarda, bir dünya savaşının yaşanıyor olduğunu göstermektedir.

Habip Genç